401 / 449
Yardım Kuruluşu Olmanın Ötesinde Bir Örgüt: Uluslararası Kızılhaç Komitesi
400
Bugün hala insancıl hukukun, örf ve adet kurallarından oluşan
bölümünün derleme ve kayda alınma çabaları devam etse de
30
, bu
konudaki asıl önemli çalışma on dokuzuncu yüzyılın son çeyreğinde
yapılmıştır. İnsancıl hukukun doğuşu olarak alınan I. Cenevre Sözleş-
mesinin ilk versiyonunun kabul edildiği 1864 yılının, gerçekte ulusla-
rarası insancıl hukukun bir metinsel başlangıç tarihi olduğu açıktır.
Çünkü on dokuzuncu yüzyılda başlayan bu çalışmalar, dağınık, dü-
zensiz bulunan savaş hukuku kurallarının esasen kodifikasyon (der-
leme) çalışmalarıdır.
Dört Cenevre Sözleşmesinde (1949) ve bağlantılı Protokollerinde
31
olduğu gibi, insancıl hukuk alanında birçok özel nitelikli sözleşme-
nin arkasında da UKK’nin çalışmaları yer almaktadır. İnsancıl hukuk
alanında sözleşmelerin hazırlığı ve imzalanması amacına yönelmiş
Uluslararası Konferansların toplanabilmesi UKK’nin sürdürdüğü ça-
lışmalar ile mümkün olmuştur.
Örneğin, 1864 yılında kabul edilen, savaş alanında yaralanmış as-
keri personele sağlık yardımını öngören ilk Cenevre Sözleşmesi
32
, 1863
yılında UKK’nin baskıları ile harekete geçen İsviçre’nin önderliğinde
toplanmış olan bir Uluslararası Konferansın sonucudur. Bunu izleyen
yıllarda da, UKK çalışmalarını sürdürmüş ve uluslararası topluluğa
insancıl hukuk alanındaki sözleşmelerin hazırlanması ve kabulleri ko-
nularında gerekli hareketi sağlayacak ivmeyi verebilmiştir.
Uluslararası niteliği olmayan, bir başka deyimle, tek bir Devletin
topraklarında meydana gelen silahlı çatışma hallerinde uygulanacak
kuralların kabulü gereğinin belirmesi, insancıl hukukun bu erken
dönem evresinde, UKK’nin çalışmaları sonucudur. Osmanlı İmpara-
torluğu içinde, 1875-1878 yılları arasında gerçekleşen Balkan Savaşları
sırasında UKK, insancıl hukuk kurallarının iç savaş niteliği olan bu ça-
tışmalarda uygulanma imkanı olmamasına karşın, yaralı ayaklanma-
30
Şu an için saptanmış olan 161 kural ile, bu kuralların örf ve adet hukukuna aitli-
ğine dair referanslar için, bkz.:
http://www.icrc.org/customary-ihl/eng/docs/v1. Kuralların genel olarak gelişimi hakkında, bkz. Henckaerts Jean-Marie (ed.)
Customary international humanitarian law, Cambridge; New York: Cambridge
University Press, 2005.
31
Cenevre Sözleşmelerine Ek (I) No.lu Protokol, 1977; Cenevre Sözleşmelerine Ek
(II) No.lu Protokol, 1977; Cenevre Sözleşmelerine Ek (III) No.lu Protokol, 2005.
32
Savaş alanında yaralanmış askeri personele sağlık yardımı yapılması konusunda-
ki 22 Ağustos 1864 tarihli Cenevre Sözleşmesi (Convention de Genève du 22 août
1864 pour l’amélioration du sort des militaires blessés dans les armées en campag-
ne, Genève, 22 août 1864).