41 / 453
Adli Yargıda “Makul Süre” Felsefesi ve Matematiği
40
Bu açıklamalar, sorunun süreçlerin
süresine
ilişkin olduğunu gös-
terdiğinden yargılamanın zamanlıca yürütülmesi yerine
davanın za-
manlıca yürütülmesi
’nden söz edilmelidir.
77
İşlevsel aletler ise her mah-
kemenin ne ölçüde ve daha genel olarak adalet yönetiminin AİHS’nde
belirtilen makul süre içinde adil yargılanma ilkesini gerçekleştirerek
dava yönetiminin zamanlıca olmasını karşılayıp karşılamadığını ölç-
mek için hedeflere işaret etmektedir. Buna yakın olan ilke ise
ahlaki-
liktir
ve soruşturma organının kanıtları, etik davranarak toplamasını
vurgulamaktadır.
AİHS ve Anayasa’da yer aldığı üzere makul süreye yollama yap-
mak olağanlaşmış ise de bu standart (AİHS’ne uyum ve ihlali arasın-
daki sınır çizgisini belirleyen) aşağı bir sınırdır ve sağlandığında da
her zaman için yeterli bir sonuç olarak düşünülmemelidir. Yinelersek
amaç yargılama sürecinin, gereksiz talikler/gecikmeler olmaksızın,
zamanlıca gerçekleşmesi olmalıdır. Yinelersek bu doğrultuda yargıla-
manın zamanlıca yapıldığının saptanması için mahkemeler ile siyaset
yapımcılarının, siyasetler ve uygulamaların yargılamanın zamanlıca
gerçekleştirilmesi genel amacı ile işlevsel ve tutarlılık içinde olup ol-
madığını saptamak üzere gecikmeleri nicelendirmeye, ölçmeye ihti-
yaçları vardır. Bu doğrultuda makul süre kavramı yerine
optimum ve
ön görülebilir zamanlar
kavramı ikame edilmiştir.
2008 yılında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesine
göre işlem sürelerinin uzunluğuna ilişkin davalarda Sözleşme ihlali
saptanan hüküm sayısı, ülkelere göre aşağıda gösterilmiştir. Bu veri
tablosu makul süre ihlalinin Türkiye’nin kronik bir sorunu olduğuna
işaret etmektedir.
7
Basit bir teknikle her dava türüne özgü ortalama dava yürütülme süresini belirle-
mek üzere hâkimler arasındaki anket sonuçlarının birlikte yeniden değerlendiril-
mesi yöntemi- ne başvurulabilir. Bkz.CEPEJ Saturn Merkezi. Mahkemelerde za-
man yönetimine ilişkin Rehber İlkeler(15) ve Ülke Örnekleri. “Toplam yargılama
süresi nedeniyle kişilerin makul bir zaman zarfında yargılanma haklarının ihlal
edilmesine yol açabilecek davalara özel ihtimam gösterilmelidir.” “Toplanan tüm
bilgiler sürekli olarak analiz edilmeli ve performansın izlenmesi ve geliştirilmesi
alanında kullanılmalıdır.” …