426 / 453
TBB Dergisi 2015 (117)
Hikmet Sami TÜRK
425
aşırı derecede bölünmüş sandalye dağılımı nedeniyle Meclislerin baş-
kanlarını seçmekte zorlandığı, sonuç vermeyen oylamalarla yeni Cum-
hurbaşkanını seçemediği, istikrarsız hükümetlerle sorunlara çözüm
arandığı 1961 Anayasası döneminde özellikle 1960’lı ve 1970’li yılların
sonlarında anarşik olayların yaygınlaşması, ülkeyi önce 12 Mart 1971
askerî müdahalesi, sonra 12 Eylül 1980 darbesi ortamına sürüklemiştir.
3. Barajlı nispî (orantılı) temsil sistemleri: 1961 Anayasası dönemi-
nin 12 Eylül 1980 öncesinde 19 yıl içinde 18 hükümet değiştiren istik-
rarsız siyasal ortamının faturası, büyük ölçüde o dönemde yapılan beş
milletvekili genel seçiminin sadece ikisinde bir tek parti hükümetine
olanak veren, üçünde ise buna olanak vermeyen sonuçlarıyla −1961
milletvekili genel seçiminde uygulanan basit seçim sayılı çevre barajı
dışında− barajsız uygulanan nispî temsil sistemine çıkarılmıştır.
O nedenle 1982 Anayasası döneminin 10.6.1983 tarih ve 2839 sayılı
Milletvekili Seçimi Kanunu,
d’Hondt
usulü nispî temsil sistemini ko-
rumakla birlikte; tek parti iktidarını kolaylaştırmak amacıyla, 1995’e
kadar uygulanan basit seçim sayılı çevre barajı ile ülke genelinde kul-
lanılan geçerli oyların % 10’unu geçmeyen partilerin milletvekili çı-
karmasını önleyen ve günümüzde de yürürlükte olan seçim barajını
getirmiştir. Bu iki barajın yanında 1995’e kadar seçim çevrelerinin çı-
karacağı milletvekili sayısının önce 7, sonra 6 ile sınırlanması, hatta 6
milletvekili çıkaracak seçim çevrelerinde
d’Hondt
sistemindeki bölme
işleminin bir eksiğiyle yapılması da küçük partilerin milletvekili çı-
karmasını zorlaştırmak amacına yönelikti.
Bu dönemde yapılan seçimlerin çoğu, bekleneni vermiştir. Gerçek-
ten bu dönemde yapılan sekiz milletvekili genel seçiminin beşinden
bir tek parti iktidarı, üçünden koalisyon hükümeti çıkmıştır. Nitekim
bu dönemin ilk iki milletvekili genel seçimi, bir tek parti hükümeti
kurulmasına yeterli parlâmento çoğunlukları getirmiştir:
Yeni dönemde kurulan 3 siyasî parti ve bağımsız adayların katılı-
mıyla yapılan 6 Kasım 1983 milletvekili genel seçiminde o tarihte 400
Korutürk tarafından yeni Hükümeti kurmakla görevlendirilen AP Genel Başkanı
Isparta Milletvekili Süleyman Demirel’in Başbakanlığında “2. Milliyetçi Cephe
Hükümeti” olarak anılan AP-MSP-MHP Koalisyon Hükümeti kurulmuştur. Bu
konuda bk. Sanal, age, s. 51 vdd. Arada geçen bir aylık süre içinde Ecevit Hükü-
meti görev başında kalmıştır.