441 / 453
Demokratik Rejim ve Seçim Sistemleri
440
1982 Anayasası döneminde çıkarılan 18.1.1984 tarih ve 2972 sayılı
Mahallî İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi
Hakkında Kanun ise, il genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için
yapılan seçimlerde “onda birlik baraj uygulamalı nispî temsil sistemi”
uygulanacağını belirtmektedir. Şöyle ki: Bir seçim çevresinde kullanı-
lan geçerli oylar toplamının “onda birine tekabül eden sayı”, seçime ka-
tılan bütün partilerin ve bağımsız adayların aldıkları oy sayılarından
ayrı ayrı çıkarılır. Bu Çıkarmadan sonra geriye oyu kalmayan partiler
ve bağımsız adaylar, üyelik tahsisinde hesaba katılmaz. Diğer partiler
ve bağımsız adayların oyları ise,
d’Hondt
sistemine göre bölünür ve
elde edilen payların büyüklük sırasına göre üyelikler (belediye meclis-
lerinde “kontenjan adayları” dışındaki üyelikler), ilgili partilere ve ba-
ğımsız adaylara büyüklük sırasına göre tahsis edilir (m. 23/a). “Kesme
baraj” olarak da adlandırılabilecek onda bir indirimli baraj, klâsik çev-
re barajına oranla küçük partiler zararına daha etkili biçimde işleyen,
büyük partilere bir ek prim veren bir yöntem niteliğindedir
44
.
Seçime katılan bütün partilerin ve bağımsız adayların aldık-
ları oyları “onda birlik” geçersizlik indirimine tâbi tutan bu barajın
Anayasa’ya aykırı olduğu iddiasıyla açılan iptal davası, Anayasa’nın
belirli bir seçim sistemi öngörmediği, yapılan işlemler in “birer hesap
işi” olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’nce reddedilmiştir
45
.
b) Büyükşehir Belediye Meclislerinin Oluşumu
Büyükşehir Belediyesi Kanunu’na göre; “Büyükşehir belediye
meclisi, büyükşehir belediyesinin karar organıdır ve ilgili kanunda
gösterilen esas ve usullere göre seçilen üyelerden oluşur. Büyükşehir
belediye başkanı büyükşehir belediye meclisinin başkanı olup, bü-
yükşehir içindeki diğer belediyelerin başkanları, büyükşehir belediye
meclisinin doğal üyesidir.” (m. 12/I-II). İlgili Kanun olan 2972 sayılı
Kanun’un 6. maddesinde “Büyükşehir belediye meclisine katılacak
sayılı Kanun’la eklenen ek m. 9/A-B, 3 Nisan 1930 tarih ve 1580 sayılı Belediye
Kanunu’na 19.7.1963 tarih ve 307 sayılı Kanun’la eklenen ek m. 9/A-B.
44
Türk, agb, s. 98; 2972 sayılı Kanun ve “onda birlik baraj” hakkında eleştirel de-
ğerlendir-meler için bk. Türk, age (Seçim Hukukunun Temel Sorunları ve Çözüm
Önerileri), s.278, 279, 281-288, 295-299.
45
Anayasa Mahkemesi, 1.3.1984, E. 1984/1, K. 1984/2 (T.C. Resmî Gazete, 1.5.1984,
S. 18388, s. 7-33, özellikle 19-24, 32; AYMKD, S. 20, s. 161-205, özellikle 181-192,
204.