444 / 453
TBB Dergisi 2015 (117)
Hikmet Sami TÜRK
443
bir baraj olmadığı için siyasî partiler, güçlü oldukları seçim çevrelerin-
de milletvekili çıkarma olanağını bulabilirler. % 10 ülke barajı, nispî
temsil sisteminin temel işlevi olan adalet ilkesi ile çelişecek biçimde bu
şansı ortadan kaldırmaktadır. Ülkemizde uygulanan seçim sistemi,
böyle bir şansı verecek, başka ülkelerde örnekleri bulunan bir emniyet
supabından yoksundur
46
.
5.1982 Anayasası döneminde şimdiye değin yapılan ve ilk üçü
çevre barajı ile birlikte, izleyen beşi yalnız % 10 ülke barajı ile yapılan
8 milletvekili genel seçiminin beşi, bir tek parti hükümeti kurmaya
elverişli bir parlâmento çoğunluğu getirmiş; diğerlerinde ise milletve-
killikleri, partiler arasında iki veya üç partili koalisyon ya da üç par-
tili azınlık koalisyonu veya tek partili azınlık hükümeti kurulmasını
zorunlu kılacak biçimde paylaşılmıştır. Demek ki % 10 ülke barajı da,
milletvekili genel seçiminden bir tek parti hükümeti çıkmasını garan-
ti etmemektedir. Dolayısıyla temsilde adalet ilkesiyle bağdaşmadığı
gibi, yönetimde istikrar amacını aşan sonuçlar da getiren % 10 ülke
seçim barajının bu oranda sürdürülmesi hiçbir biçimde savunulamaz.
6. % 10 ülke seçim barajı, seçmeni gerçek siyasî görüşüne uygun
oy kullanmak yerine, bu barajı aşabileceğini düşündüğü partiler ara-
sında tercih yapmaya zorlamaktadır. Böylece % 10 ülke barajının, seç-
meni oyunu özgürce kullanmaktan alıkoyan; kazanma şansı olan, bu
anlamda büyük partilerden kendi görüşüne yakın gördüğü birine oy
vermek zorunda bırakan bir yönlendirme işlevi ortaya çıkmaktadır.
46
Federal Almanya’da Bundestag (Federal Meclis) üyelerinin yarısının tek adlı ço-
ğunluk sistemine, yarısının federe devletler düzeyinde eskiden d’Hondt, şimdi
küçük partilere daha çok şans veren Hare/Niemeyer usulü nispî temsil sistemine
göre seçilmesini öngören Federal Seçim Kanunu, partilerin ikinci yarıdan sandal-
ye dağılımına ülke genelinde geçerli oy toplamının % 5’ini almaları veya birinci
yarıdan en az üç seçim çevresinde birer sandalye kazanmaları koşuluna bağla-
mıştır. Fakat bu koşul, ulusal azınlıklar tarafından tevdi edilen listeler hakkında
uygulanmaz (Bundeswahlgesetz §§ 5-6). Federal Almanya’da uygulanan seçim
sistemi hakkında ayrıntılı olarak bk. Klaus von Beyme, Das politische System der
Bundesrepublik Deutschland nach der Vereinigung, 6. Ausgabe, München/Zü-
rich 1991, s.82-92.
İsveç’te bir partinin Riksdag (Devlet Meclisi) seçimlerinde sandalye dağılımına
katılabilmesi için ülke genelinde kullanılan oyların en az % 4’ünü alması gerekir.
Fakat ülke çapında daha az oy almış bir parti de, en az % 12 oy topladığı herhangi
bir seçim çevresinde daimî seçim çevresi sandalyelerinin dağıtımına katılır (Rege-
ringsformen, 3 kap. 7 §)
Gerek Federal Almanya, gerek İsveç seçim sistemleri hakkında toplu bilgi için ay-
rıca bk. Türk, age (Seçim Hukukunun Temel Sorunları ve Çözüm Önerileri), s. 12.