53 / 453
Adli Yargıda “Makul Süre” Felsefesi ve Matematiği
52
getirebilecektir. Şimdilik gizli kapasite fazlası ve
bilirkişi
eşliğinde üre-
time devam edilmekte ise de adalete olan talebin arzla dengelenmesi
ve bu dengenin korunmasına yönelik, uzlaşma/ arabuluculuk ve sulh
teşebbüsüne önem verilmesi doğrultusunda
adli kültür
oluşturulması
için seferberlik ilan edilmelidir. Yalnız, arabuluculuğun, mahkemele-
rin iş yükünün ve ihtilafların azalmasına yardımcı olmasına karşın
etkili, adil ve kolaylıkla erişilebilen adli sistemin yerine geçemeyeceği
bilinmelidir. “Fazlaca iş yükü” bir mazeret olarak dile getirilmekte ise
de bunun her birim için geçerli olduğu söylenemez. Nitekim, metropol
savcılıklarında her savcıya, daimi aramada olan sanıklar çıkarıldığın-
da, düşen reel iş yükü (yürüyen evrak sayısı) hiç de abartıldığı gibi
değildir. Reel iş yükünün fazla olduğu mahallerde de, bazı savcıların
üstesinden gelebilecekleri kadar işi kotarmadıkları görülmektedir.
Çıkarım olarak,
verimlilik
ve
davaların karara bağlanma oranı
gibi gü-
venilir göstergeler benimsenmeli ve ortalama verimlilik standartları
ile davaların sonuçlandırılmasına yönelik ortalama süre ölçütleri geti-
rilerek adli sistemin performansı
15
düzgün bir biçimde değerlendiril-
melidir. Kuşkusuz mahkemeler ve Cumhuriyet savcılıklarına maddi
kaynak ve insan kaynakları tahsisi bu ölçütlere uyarlı yapılmalıdır.
16
Tüm bunların sağlanması yeterli olmayıp sonuçta verilen hükmün
adil olması da gerekmektedir.
17
15
Performans, kendi içinde çeşitli alt bileşenleri olan bir kavramdır. Etkililik (ef-
ficiency), bunlardan birisi olarak son derece önemlidir. Amaca ulaşma derecesi
olarak etkililik, çok boyutlu ve karmaşık ölçümleme teknikleri olan bir uzmanlık
işidir. Amaca ulaşma derecesinin her koşulda ekonomik bir değer olarak parayla
ölçülemeyeceği bilinmelidir. Bkz. TBB. F. Uluğ’un konuşması Kamu Yönetimi-Pa-
nel (12/12/2003), s.137, 2003; ayrıca bkz.“yargı sistemlerinin değerlendirilmesine
yönelik program” Adalet Bakanlığı ve Avrupa Konseyi. Avrupa Yargı Sistemleri,
2009, ss.286-310.
16
Ceza mahkemelerindeki hâkim sayısı ve kapasite artırımı biçiminde beliren fazla-
ca kaynak, yargılama kuyruğunu azaltmak yerine uzatabilir. Bu postulat popüler
inanç karşıtı bir sonuçtur. Bkz. A. Torre. “The Impact of Court Delays on the Pro-
secutors and the Defendant: An Economic Analysis”European Journal of Law and
Economics,Vol 16,S.1,ss.91-111. Ayrıca bkz. J.Pradel. “Usulün Hızlandırılması”
Çağdaş Sistemlerde Karşılaştırmalı Ceza Usulü (İSİSC Kolokyumlarının Sentez
Raporu) (Terc. S. Dönmezer), Beta, Kasım 2000, ss.184-220: Sürat, ağır suçlar için
çabuk ceza verilmesini isteyen kamuoyu desteğini arkasına almakta; kanıtların
iyi bir biçimde elde edilmesine olanak sağlamakta; zararın çabukça karşılanarak
mağdurların yararına; ithamdan kurtulmasını sağlayıcı kanıtların elde edilmesi
ile suçluların yararına olmakta ise de, gündelik gerçeklerde sürat ekseriya göz
önüne alınmamaktadır.
17
Kararların ne derece adil oldukları Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru ka-