38 / 421
TBB Dergisi 2015 (118)
Nimet ÖZBEK
37
2.AİHS’nin 5.Maddesi: İlgilinin Özgürlük ve Güvenlik
Hakkına Aykırılık
AİHS’nin 5.maddesinde kişilerin özgürlük ve güvenlik hakkı dü-
zenlenmiştir.
80
AİHS’ye ek 4 Nolu Protokol
81
m.2’de ise serbest dolaşım
özgürlüğü düzenlenmiştir. AİHM, AiHS m.5’i uygularken, “bireyin
mevcut durumu”nu, birçok hususu değerlendirerek ele almaktadır.
Bu değerlendirmede “ilgiliyi özgürlüğünden yoksun bırakan eylemin
türü, süresi, etkiler ve bu tedbirin uygulanma biçimi” gibi birçok öl-
çüte başvurulmaktadır.
82
Ayrıca, AİHM birkaç saat bile olsa, ilgilinin
hareket ya da özgürlüğünden yoksun kılınıp kılınmadığı,
83
bu duru-
mun birey üzerinde ne gibi fiziksel ve ruhsal etki yarattığı (uğranılan
sıkıntı)
84
gibi ölçütleri de kullanılmaktadır.
80
Bu hükme göre,
“1.a) Kişinin, yetkili bir mahkeme tarafından verilmiş mahkûmiyet kararı sonra-
sında yasaya uygun olarak tutulması;
b) Kişinin, bir mahkeme tarafından yasaya uygun olarak verilen bir karara uyma-
ması sebebiyle veya yasanın öngördüğü bir yükümlülüğün uygulanmasını sağla-
mak amacıyla yasaya uygun olarak yakalanması veya tutulması;
c) Kişinin bir suç işlediğinden şüphelenmek için inandırıcı sebeplerin bulunduğu
veya suç işlemesine ya da suçu işledikten sonra kaçmasına engel olma zorunlulu-
ğu kanaatini doğuran makul gerekçelerin varlığı halinde, yetkili adlî merci önüne
çıkarılmak üzere yakalanması ve tutulması;
d) Bir küçüğün gözetim altında eğitimi için usûlüne uygun olarak verilmiş bir
karar gereği tutulması veya yetkili merci önüne çıkarılmak üzere yasaya uygun
olarak tutulması;
e) Bulaşıcı hastalıkların yayılmasını engellemek amacıyla, hastalığı yayabilecek
kişilerin, akıl hastalarının, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılarının veya ser-
serilerin yasaya uygun olarak tutulması;
f) Kişinin, usûlüne aykırı surette ülke topraklarına girmekten alıkonması veya
hakkında derdest bir sınır dışı ya da iade işleminin olması nedeniyle yasaya uy-
gun olarak yakalanması veya tutulması”.
Bu hükmün (f) bendi hakkında sınırdışı etme kararı verilenlerin idarî gözetimine
olanak sağlar görünmektedir.
81
<http://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/199a4--Insan-Haklari-ve-Ana-Hurriyetlerin-Korunmasina-Dair-Avrupa-Sozlesmesi%E2%80%99ne-Ek-Birinci.
pdf>, (28.2.2015).
82
Austin and other v. United Kingdom, Başvuru Nu:39692/09, 40713/09 ve
41008/09, 15 Mart 2012, p.57.
83
Nolan and K v. Russia, Başvuru Nu:2512/04, 12 Şubat 2009, p.93-96, Foka v. Tur-
key, Başvuru Nu:28940/95, 24 Haziran 2008.
84
H.L. v. United Kingdom, 2004; Guzaardi v. Italy, Başvuru Nu:7367/76, 6 Kasım
1980, p.93.