119

TBB Dergisi 2015 (119)

Can AZER / Mazlum DOĞAN

311

da eklenince, sermaye grupları açısından bu alanda faaliyet göstermek

çok cazip bir hâle gelmiştir. Bütün bunlar, çok kısa bir zaman dilimin-

de medya dışı sermayenin bu alana yönelmesine sebep olmuştur.

Diğer bir ekonomik neden de üretim maliyetlerinde görülen artış-

tır.

Teknolojik gelişmeler, görsel ve işitsel iletişim alanında kullanılan

araç ve gerecin gün geçtikçe daha pahalı hâle gelmesine yol açmıştır.

Durum böyle olunca, küçük işletmeler bu giderleri karşılayamadıkları

için ya ortadan kalkmış, ya da büyük holdinglerle birleşme yoluna gi-

derek oligopolleşme sürecindeki yerlerini almışlardır.

Son olarak değinebilecek ekonomik neden de, devlet teşvikleri-

nin eşitsiz dağıtımıdır. Özellikle, dönemin iktidarlarına “yakın” du-

ran medya kuruluşları, diğer birçok kuruluşa nazaran almış oldukları

yüksek meblağlı teşviklerle ekonomik açıdan haksız bir rekabetin içi-

ne avantajlı bir şekilde girmektedirler. Bu rant ilişkileri de zaman za-

man otosansür uygulamalarının, hukuk dışı ve medya etiğine aykırı

yayıncılığın yerleşmesine neden olmaktadır.

Sadece yukarıda belirtilen ekonomik nedenler bile birçok görsel

ve işitsel iletişim kuruluşunun az sayıda büyük holding çatısı altında

toplanmasını açıklamaya yetmektedir. Ancak daha da sakıncalı olan,

oligopol ile birlikte dikey entegrasyon, çapraz entegrasyon ve zincir

entegrasyon denilebilecek entegrasyon türlerinin ortaya çıkmasıdır.

Bunlar medya alanında tam anlamıyla mülkiyet birlikteliğine sebep

olabilecek durumlardır. Dikey entegrasyon durumu, örneğin bir ga-

zetenin basımından dağıtımına tüm işlemlerin tek bir elden gerçek-

leşmesi hâlinde söz konusu olmaktadır. Bu açıdan bakıldığında birer

holding olarak faaliyet gösteren Türkiye’deki medya kuruluşlarının

birçoğu dikey entegrasyon örneğidir ki, KKTC’de de son dönemde

bu yönde çok hızlı bir değişim olduğunu söylemek yanlış olmayacak-

tır. Çapraz entegrasyon, yani çapraz medya mülkiyeti ise birbirinden

farklı türdeki kitle iletişim araçlarına aynı anda sahip olmayı ifade

etmektedir. Televizyon, radyo, gazete gibi çeşitli iletişim araçlarına

Metin Eriş, “ Kitle İletişim Araçlarının Artan Gücü”,

Yeni Türkiye Medya Özel Sayı-

sı

, Yıl:2, S.11, 1996, s.524; Nazife Güngör, “Türk Basınında Tekelleşme ve Oligopol-

leşme”, İletişim Fakülteleri 5. Dekanlar Toplantısında Görüşülmek Üzere Hazırla-

nan Rapor, Ankara, 2000, s.22; Ahmet B. Göksel, “Kitle İletişimAraçlarının Olumlu

ve Olumsuz Etkiler”, Düşünceler, Yıl 7, İzmir, Şubat 1999, s.28.