67 / 617
“Tek Başlı Parlamentarizm” Kavramının Doğuşu: Güney Afrika’nın Hükümet Sistemi
66
yer Güney Afrika’dır.
12
Uzun süre Hollanda ve daha sonra Britanya
sömürge idarelerinin egemenliğinde varlığını sürdüren ülke, Britan-
ya İmparatorluğu’ndan parlamenter monarşi olarak 1910’da üniter bir
devlet olarak bağımsızlığını kazanmış; Kraliçe ile bağını ise bütünüyle
1960’ta yapılan referandumla kopararak 1961’de cumhuriyet olmuştur.
13
Yürürlükteki 1996 Anayasası, Güney Afrika’nın beşinci anayasası
olup daha önce 1910, 1961, 1983 ve 1993 yıllarında gerçekleşen anayasa
yapım tecrübeleri bulunmaktadır.
14
Güney Afrika’nın yürürlükte olan 1996 Anayasası, hazırlanış sü-
reci bakımından dünyadaki en özgün, en katılımcı ve en demokratik
örneklerden birini oluşturmaktadır.
15
Eğitim seviyesinin düşüklüğün-
den siyasi kutuplaşmaya, ırk ayrımcılığından gelir eşitsizliğine pek
çok toplumsal soruna rağmen Güney Afrika’nın geniş katılımlı, insan
hakları konusunda oldukça hassas bir anayasa yapabilmesi, ülkeyi di-
ğer örneklerden özel bir noktaya taşımaktadır. Anayasayı da kapsayan
daha geniş bir çerçeveden bakıldığında Güney Afrika’da demokratik
kimliğin yaratılmasının sosyal mücadelenin yeni bir türünün keşfe-
dilmesi sayesinde olduğu, bu kimliğin milli bir ittifakın üzerine ku-
rulduğu söylenebilecektir.
16
Güney Afrika Anayasası’nda toplumsal eşitsizlikleri dikey bir
müdahaleyle ortadan kaldırmayı amaçlayan hükümlere rastlanmak-
tadır.
17
Bu açıdan, İtalyan Anayasası ile Güney Afrika Anayasası’nın
benzer olduğu savunulmaktadır.
18
İkinci Dünya Savaşı’nın ardından 1948’de ağırlıklı olarak Hollan-
da kökenli “beyaz”ları temsil eden Ulusal Parti’nin iktidara gelmesi,
12
Afolayan, Culture and Customs of South Africa, op.cit., s.29.
13
Ibid., s.53.
14
Lauren Segal – Sharon Cort, One Law, One Nation: The Making of the South Afri-
can Constitution, Jacana Media, Auckland Park, 2011,s.15.
15
Güven Sak – Özgün Özçer, “Güney Afrika Anayasası: Bir Ülkenin Ruhu”, s.1,
http://www.anayasaplatformu.net/indir/guney_afrika_anayasasi.pdf, erişim
tarihi: 12.12.13.
16
William Bellamy, Une Identité Nouvelle pour l’Afrique du Sud, Publications de la
Sorbonne, Paris, 1996, s.167.
17
Carlo Rossetti, “La Libertà di Insegnamento e di Ricerca: Scuola e Università nella
Costituzione”, in Dialoghi sulla Costituzione: Per Saper Leggere e Capire la Nost-
ra Carta Fondamentale, a cura di Marco Imperato – Michele Turazza, Effepi Libri,
Monte Porzio Catone - Roma, 2013, s.157.
18
Ibid.