119

“Tek Başlı Parlamentarizm” Kavramının Doğuşu: Güney Afrika’nın Hükümet Sistemi

rılmaması halinde Devlet Başkanı kanun teklifini onaylayabilir ya da

anayasaya uygunluğu incelenmek üzere Anayasa Mahkemesi’ne gön-

derebilir. Anayasa Mahkemesi kanun teklifini anayasaya uygun bu-

lursa Başkan kanun teklifini onaylamak zorundadır (m. 75).

Milli Meclis üyelerinin üçte biri parlamento tarafından kabul edi-

len bir kanun teklifinin, Devlet Başkanı tarafından onaylanmasını ta-

kip eden otuz gün içinde, kısmen ya da tamamen anayasaya aykırı

olduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilir. Anayasa Mah-

kemesi başvuru kabul edilebilir nitelikte ve adaletin sağlanması için

gerekliyse kanunun yürütmesini nihai karara kadar kısmen ya da ta-

mamen durdurabilir (m. 80).

B. YÜRÜTME YETKİSİ

Güney Afrika Anayasası, yürütme yetkisini Devlet Başkanı, Dev-

let Başkanı Yardımcısı ve Bakanlardan oluşan Kabine’ye vermektedir.

1. Devlet Başkanı

Devlet Başkanı devletin başı ve merkezi hükümetin başkanıdır;

ülke bütünlüğünü ve anayasayı korumak, gözetmek ve uygulamakla

yükümlüdür (m. 83). Merkezi yürütme yetkisi Devlet Başkanı’na aittir

(m. 85). Devlet Başkanlığı siyasi parti genel başkanlığıyla aynı anda

yürütülebilen bir görevdir.

a) Görevleri ve Yetkileri

Devlet Başkanı’nın görevleri kanun tekliflerini onaylamak, ana-

yasaya aykırı bulduğu kanun tekliflerini yeniden görüşülmek üzere

Milli Meclis’e iade etmek, gerekli gördüğü hallerde parlamentoyu ola-

ğanüstü toplantıya çağırmak, devletin başı olarak yapabileceği atama-

ların yanı sıra anayasa ve kanunların öngördüğü atamaları yapmak,

araştırma komisyonları kurmak, parlamento tarafından çıkarılan ka-

nunları halkoyuna sunmak, yabancı diplomat ve elçileri kabul etmek,

büyükelçileri, devlet temsilcilerini, diplomasi ve elçilik görevlilerini

atamak, mahkûmları affetmek veya cezalarını hafifletmek, para ceza-

larını kaldırmak ve devlet nişanı vermektir (m. 84).

Devlet Başkanı, ayrıca Adli Hizmetler Kurulu’na ve Milli Meclis’te

temsil edilen siyasi partilerin liderlerine danışarak “Başyargıç” sıfa-