119

TBB Dergisi 2015 (119)

Faruk TURİNAY

Güney Afrika’nın, yürütmenin tek başlı ve parlamentoya karşı

sorumlu olması bakımından tek örnek olduğu söylenemez. Nitekim

parlamenter sistemde devlet başkanlığı ve başbakanlık makamlarının

birleşmesinin mümkün olduğu Lijphart tarafından savunulmuş ve ör-

neklenmiştir. Buna göre, bir başbakan hem hükümetin hem de devle-

tin başkanı olabilir. Batı Almanya’da ve Avusturya Federal Cumhuri-

yetindeki devletlerde, ayrı bir devlet başkanının olmadığı parlamenter

sistemler görülmektedir.

Ancak, bu federe devletlerin bir bölgesel

yönetim olarak gerçek anlamda bir devlet niteliği taşımadığı dikkate

alınırsa, sadece Lijphart’ın gösterdiği örneklerden sonuç çıkarmamak

gerekir.

Günümüzde, Güney Afrika bir kenara bırakılırsa, parlamentoya

karşı sorumlu ve parlamento tarafından seçilen devlet başkanlarına

sahip ülkeler Botsvana, Birmanya (Myanmar / Burma), İsviçre ve

Surinam’dır. Antrparantez, Freedom House’un 2013 raporuna göre, İs-

viçre bir kenara bırakılırsa, bu ülkelerden Botsvana ve Surinam’ın tam

özgür ülkeler arasında gösterildiği, Birmanya’nın ise özgür olmayan

ülkeler arasında kendine yer bulduğu hatırlatılabilir.

Dolayısıyla, bu

ülkelerin (Birmanya dışında) benimsediği hükümet sisteminin bilim-

sel açıdan dikkate alınmasını gerektirecek düzeyde demokratik oldu-

ğu anlaşılmaktadır.

Güney Afrika’nın yürürlükteki anayasası hükümet sistemini il-

gilendiren unsurlar bakımından önceki anayasalarla kıyaslandığında

öncelikle, parlamentonun egemenliği ilkesi yerine anayasanın üstün-

lüğü ilkesinin benimsendiği görülmektedir.

İkincisi, yeni anayasa-

nın geçmişteki merkezi ve güçlü bir hükümet modeli yerine yasama

ve yürütme kuvvetlerinin ulusal, bölgesel ve yerel tabakalar arasında

paylaştırıldığı bir hükümet sistemi yarattığı söylenebilecektir.

Arend Lijphart, Çağdaş Demokrasiler: Yirmi Bir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaş-

macı Yönetim Örüntüleri, çev. Ergun Özbudun, Yetkin Yayınları, Ankara, 1995,

s.66.

Freedom House,

botswana,

name,

, eri-

şim tarihi: 17.12.13.

Johan de Waal, “Constitutional Law”, in Introduction to the Law of South Africa,

Edited by C. G. van der Merwe – Jacques E. du Plessis, Kluwer Law International,

The Hague, 2004, s.66.

Ibid., s.67.