119

“Tek Başlı Parlamentarizm” Kavramının Doğuşu: Güney Afrika’nın Hükümet Sistemi

b) Yürütme organının yasama organına karşı sorumluluğu,

c) Yürütmenin göreve gelişi: “Kabine lideri”nin belirlenmesinde hal-

kın ya da parlamentonun doğrudan rol oynaması

d) “Devlet başkanı”nın siyasi açıdan sorumlu olup olmamasıdır.

Hemen belirtmek gerekir ki, “b” ve “d” bentlerinde belirtilen, yü-

rütmenin yasamaya karşı sorumluluğu ile devlet başkanının siyasi so-

rumluluğu unsurları kısmen örtüşseler de farklı kapsamlara sahiptir.

Yürütmenin yasamaya karşı sorumlu olduğu halde devlet başkanının

siyasi sorumluluk taşımadığı pek çok ülke vardır. Yürütmenin iki baş-

lı ya da tek başlı olması bu kapsam farklılığının temel sebebi olarak

gösterilebilir.

Devlet başkanının siyasi sorumsuzluğu, daha az dikkate alınan

nisbî nitelikte bir kriter olup yürütmenin iki başlı olduğu hallerde ka-

natlardan birinin sorumlu diğerinin sorumsuz olmasını ifade etmek-

tedir. Bu sorumsuzluğun, başkanlık sistemiyle parlamentarizmi ayı-

ran, devlet başkanı ile kabine arasında ikili otoritenin olup olmaması

kıstasıyla

paralel olduğu söylenebilecektir. Güney Afrika örneği, tek

başlı yürütme organına sahip olduğu için devlet başkanının siyasi so-

rumluluğu kriteri Güney Afrika’nın hükümet sistemini belirlemek ba-

Arend Lijphart, “Presidentalism and Majoritarian Democracy: The Theoretical

Observations”, in The Failure of Presidental Democracy Comparative Perspec-

tive, Cilt 1, ed. Juan J. Linz – Arturo Valenzuela, The Johns Hopkins University

Press, Baltimore / London, 1994, s.92; Shugart - Carey, Presidents and Assemblies:

Constitutional Design and Electoral Dynamics, op.cit., s. 19; Sartori, Karşılaştırma-

lı Anayasa Mühendisliği, op.cit., s.114, s.137; Turhan, Hükümet Sistemleri, op.cit.,

s.47-49; Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, op.cit., s.566-567; Özbudun,

Türk Anayasa Hukuku, op.cit., s.306; Teziç, Anayasa Hukuku, op.cit., s.427, s.446.

J. Juan Linz, “Presidential or Parliamentary Democracy: Does it Make A Diffe-

rence”, in The Failure of Presidential Democracy Comparative Perspectives, Cilt

1, ed. Juan J. Linz – Arturo Valenzuela, The Johns Hopkins University Press, Bal-

timore / London, 1994, s. 6; Lijphart, “Presidentalism and Majoritarian Democ-

racy: The Theoretical Observations”, op.cit., s. 92; Sartori, Karşılaştırmalı Anayasa

Mühendisliği, op.cit., s.113-114, s.137; Turhan, Hükümet Sistemleri, op.cit., s.51,

s.55; Teziç, Anayasa Hukuku, op.cit., s.427; Gözler, Anayasa Hukukunun Genel

Teorisi, op.cit., s.566; Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, op.cit., s.306.

Teziç, Anayasa Hukuku, op.cit., s.422-423; Özbudun, Türk Anayasa Hukuku,

op.cit., s.306. Ayrıca bkz: Kemal Gözler, Devlet Başkanları, Ekin Kitabevi Yayın-

ları, Bursa, 2001, s.45 vd.; Turan Güneş, Parlamenter Rejimin Bugünkü Manası ve

İşleyişi, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1956, s.58 vd.

Serap Yazıcı, Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendir-

me, 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011, s.20.