169 / 617
İnsan Onuru Kavramı ve Koruma Tedbirleri Bağlamında Temel Bir İlke Olarak İnsan...
168
İnsan onuru kavramına ayrıca Anayasa’nın 17. maddesinin 3. fık-
rasında da açıkça yer verilmiştir. Buna göre, “kimseye işkence ve ezi-
yet yapılamaz, kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya
muameleye tâbi tutulamaz” (Anayasa m. 17/3). Anayasa koyucunun
burada “kimseye” kavramını kullanması önemlidir. Öyle ki bu ifade
kurucu iktidarın eşitlik ilkesini insan onuru kavramının bir unsuru
olarak kabul ettiğini göstermektedir.
54
Bu ifade ile renk, din, dil, ırk,
sosyal konum ya da her hangi bir ayrım yapılmaksızın tüm insanlara
yönelik bir düzenleme yapılması kavramın evrensel niteliği ile de ör-
tüşmektedir.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 148. maddesinin 1. fık-
rasında şüpheli ve sanığın iradesini özgür olmaktan çıkaran yani onu
onursuz kılan usuller yasaklanmakta; 3. fıkrasında ise insan haysiye-
tine aykırı bir işleme ve böylece elde edilecek delillerin muhakemede
kullanılmasına gösterilecek rızanın dahi kabul edilmeyeceği hükme
bağlanmaktadır.
Fakat devlet insan onuruna dokunmamak biçiminde sadece pasif
bir davranışla yetinemez, aynı zamanda onu aktif olarak da korumalı-
dır. Devlet insan onuruna yönelik tehditleri tespit eder etmez önlemeli
ve bunun için gerekli tedbirleri almalıdır. Bu önleme güncel tehditle-
rin yanı sıra potansiyel tehditleri de kapsamalıdır.
55
Bu sebeple 5237
sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 94, 95 ve 96. maddelerinde insan onuru-
nu ihlal eden işkence ve eziyet; 125. maddesinde de hakaret, suç olarak
düzenlenmiştir.
56
Türk Ceza Kanunu’nun İkinci Kitap, İkinci Kısım,
Dokuzuncu Bölümü ise, “Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı
Suçlar” başlığını taşımakta ve insan onuru konusunda önemli bir ihlal
olan hayatın gizli alanına yapılan müdahaleleri suç olarak tanımla-
mıştır.
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında
Kanun’un
“infazdaki temel ilke”
ve
“infazdaki temel amaç
” başlıklarını ta-
şıyan 2. ve 3. maddeleri de insan onuru kavramı ile doğrudan bağlan-
tılı düzenlemeleri içermektedir. Bu maddelerde, infaza ilişkin hüküm-
54
Bahri Öztürk, Ruhan Erdem, Uygulamalı Ceza Tedbirleri Hukuku ve Güvenlik
Tedbirleri Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2013, s. 34.
55
Özbek/Kanbur/Doğan, Türk Ceza Hukuku, s. 87.
56
Özbek/Kanbur/Doğan, Ceza Muhakemesi Hukuku, s. 53-54.