64 / 617
TBB Dergisi 2015 (120)
Mahmut GÖKPINAR
63
amacı olarak hukuk devleti ile bütünleştirilmiş olup anayasal i
ç
tihâdı
şekillendirmektedir. Program hükümler kanun koyucu tarafından so-
mutlaştırmaya ihtiyaç duysa da Polonya’da bireyin, programın asgari
düzeyde gerçekleştirilmesine ilişkin sübjektif ( öznel) bir hakkı bulun-
maktadır.
357
b.3- Üçüncü Kuşak Hakların Ortaya Çıkışı ve Bu Haklar
İnsan haklarının amacı olan insan onuru, zamanın, yaşam bi-
çimlerinin değişmesiyle birlikte farklı tehditlere maruz kalmakta bu
da yeni bir takım hakların ortaya çıkışını gündeme getirmektedir.
358
XX. yüzyılın ikinci yarısında, bilimsel teknik ilerlemeler çerçevesin-
de ortaya çıkan, toplumsal ve uluslararası dengesizlik ve çatışmalar,
savaş-barış ikilemi, silah üretim aygıtları ve uluslararası çıkar-sömü-
rü düzeni gibi yeni bir takım sorunlar, III. Kuşak hakların doğumu-
nu tetiklemiştir.
359
Üçüncü kuşak haklar olarak nitelendirilen haklar,
farklı özellikleri dikkate alınarak
360
, “dayanışma hakları”
361
, “halkların
hakları” ve “kolektif haklar (grup hakları)”
362
, “yeni insan hakları”
363
olarak adlandırılmışlardır. Bu hakları “dayanışma hakkı” olarak ni-
teleyenlere göre söz konusu haklar, çevre ve doğal ortamındaki insa-
nın haklarıdır. Dengeli bir çevrede barış içinde
364
hayat için devletle-
rin uluslararası alanda işbirliği gerekmektedir.
365
Ayrıca, sivil toplum
vi (md.49), Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı (md.50), Sendika Hakkı (md.51),
Toplu Sözleşme Hakkı (md.53), Grev Hakkı (md.53), Ücrette Adaletin Sağlanması
(md.55), Sosyal Güvenlik Hakkı (md.60), Sosyal Güvenlik Bakımından Özellikle
Korunması gerekenler (md.61).
357
Öğretide, bir sübjektif hakkın varlığından bahsedebilmek için dört unsurun var-
lığı gerekli görülmektedir. Buna göre, hakkın açıkça tanımlanmış olması, haktan
yararlanacak olanların bilinebilir olması, söz konusu hakkın hayata geçmesini,
ona riayeti sağlayacak açıkça belirlenmiş bir organın varlığı ve hakkın konusuna
ilişkin bir uyuşmazlığın ortaya çıkması durumunda buna ilişkin başvuru yapıla-
bilecek yargısal bir makamın olması gerekir. Silvio Marcus Helmons, “İnsan Hak-
ları Alanında Yeni Gelişmeler”, İçinde: Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı,
Ankara 2001, s. 159.
358
Helmons, s. 158.
359
Kaboğlu, Kültürel Haklar, s. 106.
360
Algan, s. 52.
361
Helmons, s. 159.; Uygun, Kuram, s. 33.;Tepe, s. 13.; Şengül, s. 369.; Kaboğlu, Öz-
gürlükler, s. 123.
362
Rand, Haklar, s. 325.
363
Gözler, s. 512.
364
Kaboğlu, Özgürlükler, s. 246.
365
Bulut, Sosyal Haklar, s. 3.1