59 / 617
Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
58
Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi
324
ve ilk
örnekleri olan 1917 Meksika, 1919 Alman (Weimer), 1921 Yugoslavya,
1923 Polonya, 1931 İspanyol gibi anayasalarda ilan edilmeleri XX. yüz-
yılda olmuştur.
325
Bu hukuksal evrim, yoksulluğu açıkça insan hakla-
rına karşı bir ihlâl olarak ilan etmiş ve temel hakların bu şekilde ilan
edilmesini de yoksulluğa karşı bir araç haline getirmiştir.
326
Konusu, niteliği ve yararlanıcıları yönlerinden birbirinden ayrılan
ve türdeş bir bütün oluşturmadığı belirtilen, öğretide ve gerek ulu-
sal gerekse uluslararası hukuk belgelerinde genellikle “ekonomik ve
kültürel” hakları da içeren bir anlatımla belirtilen sosyal haklar kav-
ramını tanımlamak son derece güçtür.
327
Diğer taraftan, gerek ana-
yasalarda; gerekse sözleşmelerde güvence altına alınmakla birlikte,
tanımlanmamaktadır.
328
Bununla birlikte, hukuk doktrininde çeşitli
tanımlamalar yapılmaktadır. İskandinav ve Anglo-sakson doktrinin-
de, maddî ölçütü ön plana alan tanımda sosyal haklar, genel anlam-
da toplum üyelerinin refahını amaçlayan, bir ihtiyaca cevap veren,
çalışan kesimlere olduğu kadar en güçsüz konumda bulunanlara da
324
Boucobza/Grundler/Pıchard/Roman, s. 71.
325
Gözler, s. 512.
326
Boucobza/Grundler/Pıchard/Roman, s. 71.
327
Mesut Gülmez, “İnsan Hakları Olarak Sosyal Haklar ve Sosyal Haksızlıklar”, İçin-
de: Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu I Bildiriler, Düz.: Akdeniz Üniversi-
tesi, Belediye İş Yayınları, 2009, s.9; Berdal Aral, “Bir İnsan Hakkı Olarak Kültürel
Haklar”, İçinde: Türkiye’de İnsan Hakları, Ed.:Oya Çiftçi, TODAİ Yayınları, 2000,
s. 417.
328
Christian Grelloıs, “Sosyal Hakların Kaderi”, Çev.:Hülya Dinçer-İrem Yeşiltürk,
İçinde: Anayasal Sosyal Haklar, Ed.: İbrahim Ö. Kaboğlu, Legal Yayınevi, İstan-
bul 2012, s. 289., “Uluslararası Belgelerde, kültür kavramı birbirinden farklı an-
lamlarda kullanabilmektedir. Bu kavram birinci anlamıyla, insanlığın biriktirdiği
maddi miras olarak kullanılmaktadır. İlgili uluslararası insan hakları belgelerin-
de, bireylerin bu mirastan eşit bir şekilde yararlanma hakkı olduğu belirtilmiştir.
Bu hakkın doğal uzantısını da, daha fazla kültür birikimini ve daha fazla insanın
bu haktan yararlanma hakkını öngören kültürel kalkınma hakkı oluşturmakta-
dır. Söz konusu kavram ikinci anlamıyla sanatsal ve bilimsel üretim süreci anla-
mında kullanılmaktadır. Bu anlamıyla kültürel haklar, ürün oluşturma, müzeler,
konserler, yayımlar yoluyla başkalarınca oluşturulmuş olanlardan yararlanmayı
içermektedir. Bu yönüyle sanatçı ve yazarların otoriter rejimlerce cezalandırılması
söz konusu hakkın ihlali anlamına gelmektedir. Kültür, daha çok antropolojik bir
karakter taşıyan üçüncü anlamıyla, bir sosyal gurubu benzeri sosyal guruplardan
ayıran maddi ve manevi faaliyet ve ürünlerin toplamı olarak kullanılmaktadır.
Burada kültür, belirli değer ve sembollerden oluşan tutarlı ve düzenli bir iç sistem
olarak ortaya çıkmaktadır. Bu anlamıyla, her kültür grubunun kimliğini koruma
hakkı vardır”:Aral, s. 418.