84 / 473
TBB Dergisi 2015 (121)
Tevfik Sönmez KÜÇÜK
83
yılan partilerin kendi gelir kaynakları sonucunda elde edilen miktarı
aşması mümkün değildir.
31
Türkiye’de partilere yapılan mali yardım konusunda ortaya çı-
kan sorunları ise şu şekilde ifade etmek mümkündür: Her ne kadar,
SPK’nın 61. maddesinin 2. fıkrasına göre üyelik aidatları, milletvekil-
lerinden düzenli bir şekilde toplanan aidatlar ve partilere yapılan ba-
ğışlar başta olmak üzere partilerin bütçelerinin farklı kaynaklara da-
yanması mümkün olsa da uygulamada partilerin kural olarak devlet
tarafından yapılan mali yardımlar kanalıyla finanse edildikleri görü-
lür. Başka bir ifade ile eğer Türkiye’de bir parti, devletten mali yardım
almaktaysa, parti bütçesinin önemli bir kısmını bu hazine yardımı
oluşturur.
32
Bu durumun esas itibariyle iki nedeni vardır. Bir kere, %
3 oy oranına ulaşmış partilere aldıkları oy oranına göre o yılki genel
bütçe gelirleri (B) cetvelinin beş binde ikisi kadar yıllık ödeme yapılır.
Bu miktar, Türkiye’nin yıllık genel bütçesi düşünüldüğü zaman fazla-
dır. Ayrıca, SPK Ek md. 1 gereğince yardım miktarının yerel seçimler-
de iki ve milletvekili genel seçimlerinde üç katına çıkarılması ödenen
meblağın daha da artmasına yol açmaktadır. Gerçekten, 1999’da yerel
ve genel seçimlerin birlikte yapılması nedeniyle 15 yıldır partilere da-
ğıtılan toplam yardım tutarı kadar miktar bir seferde partilere öden-
miştir.
33
Türkiye’de mali yardımın kapsamı öylesine artmıştır ki, bu
maddi destek genelde partilerin giderlerini aşmaktadır. Devlet yardı-
mı alan partilerin genel merkez giderleri incelendiği zaman partilerin
31
Parteiengesetz, s. 6–7.
32
Ayrıca, mali yardımın hangi parti organına yapıldığı da parti içi demokrasi ilkesi
bakımından önem arz eder. SPK’da bu husus ile ilgili herhangi bir düzenleme
bulunmamakta, yalnızca SPK Ek md. 1 / 3’te, hazine yardımının parti ihtiyaçla-
rında ve çalışmalarında kullanılacağı belirtilmektedir. Uygulamada mali yardım,
kural olarak partilerin genel merkez teşkilatlarına yapılmakta ve bu desteğin na-
sıl kullanılacağı hakkında karar verme yetkisi, yine bu örgütlere bırakılmaktadır.
Bu konuda bkz. Cem Duran Uzun, Anayasa Hukuku Açısından Siyasi Partilerin
Finansmanı,
Adalet Yay., Ankara, 2010, s. 73. Parti genel merkezlerinin hazine
yardımının dağıtılması konusunda sahip olduğu bu yetki, yerel örgütleri genel
merkez teşkilatı karşısında tümüyle etkisiz hale getirmektedir.
33
Ömer Faruk Gençkaya, “Siyasi Partilere ve Adaylara Devlet Desteği, Bağışlar ve
Seçim Giderlerinin Sınırlandırılması”, in Ali Çarkoğlu (Ed.), Siyasi Partilerde Re-
form, TESEV Yay., İstanbul, 2000, s. 181.