dergi-122

Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartların Bağlayıcı Olmamasının Sonuçları

312

Tüketici sözleşmelerindeki kayıtların haksız şart olarak nitelendi-

rilmesi için sözleşme şartının, tek yanlı ve müzakere edilmeden söz-

leşmeye dâhil edilmesi, tarafların hak ve yükümlülüklerinde, tüketici

aleyhine bir dengesizlik oluşturması, bu durumun dürüstlük kuralına

aykırı olması şartlarının bir arada bulunması gerekmektedir.

Haksız sayılan şartlar için Kanun ve Yönetmelikte idari bir de-

netim yolu da öngörülmüştür. Bu denetimi yapmakla görevli Bakan-

lık olarak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Bakanlık

tarafından yapılacak idari denetim sonucu haksız sayılan sözleşme

şartlarının tüketiciler açısından yine kesin olarak hükümsüz olacağı

belirtilmiştir.

Yürürlük denetiminden geçerek sözleşmenin içeriğine dâhil ol-

muş bir sözleşme kaydının, içerik denetimi sonucunda hükümsüz

sayılması durumunda, söz konusu kaydın yine hükümsüzlüğü söz

konusu olacaktır. Bu içerik denetimi, yargısal denetim olarak karşımı-

za çıkacak ve haksız şartların tüketici açısından bağlayıcı olmayacağı

yani yine hükümsüz olacağı sonucuna varılacaktır. İçerik denetimi so-

nucu ortaya çıkan hükümsüzlük hali ise kısmi hükümsüzlük olarak

nitelendirilecektir.

Kısmi hükümsüzlük neticesi bağlayıcı olmayan haksız şartlar dı-

şındaki sözleşme hükümleri gerek Kanun gerekse yönetmelik mad-

desinde geçerliliğini koruyacağı belirtilmiştir. Ancak sözleşme, hü-

kümsüz sayılan haksız şartlar olmaksızın temelinden çöküyorsa artık

sözleşmenin geri kalan kısmının ayakta kalması pratik açıdan bir hü-

küm ifade etmeyecektir. Nitekim Avrupa Birliği Yönergesinde de kıs-

mi bulan halinde sözleşmenin kural olarak geçerliliğini koruyacağını

ve ancak taraf iradelerinden bağımsız olarak, sözleşmenin batıl kısmı

olmaksızın ayakta kalamayacağının hâkim tarafından tespit edilmesi

halinde tümel bir butlanın söz konusu olacağı öngörülmüştür. Görül-

düğü gibi artık burada irade özerkliği uyarınca tarafların ne isteyebile-

ceği önem taşımayacak, hâkim tarafından objektif olarak bu sözleşme-

nin ayakta kalmasına imkân olup olmadığı değerlendirilecektir.

Tüketici sözleşmelerindeki haksız şartların kesin olarak hüküm-

süz sayılması nedeniyle, sözleşmede bir boşluk meydana gelecektir.

Fakat sözleşmedeki haksız şartın hükümsüz sayılması halinde, sözleş-

menin geri kalan hükümlerinin uygulanması bakımından herhangi