dergi 123

TBB Dergisi 2016 (123)

Cengiz Ozan ÖRS

105

onayına sunulur. Hakim, kararını el koymadan itibaren kırk sekiz saat içinde

açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden kalkar

”.

Anayasa’nın “

Konut Dokunulmazlığı

” başlıklı 21. maddesinde ise

kimsenin konutuna dokunulamayacağı belirtilerek temel kural konul-

duktan sonra, Anayasa’nın 20. maddesinde belirtilen şartlar bulundu-

ğu takdirde kişinin konutuna girilebileceği, arama yapılabileceği ve

buradaki eşyaya el konulabileceği belirtilmiştir. Bu durumda yetkili

merciin kararı 20. maddede belirtilen aynı sürede hâkimin onayına

sunulur, hâkim belirtilen sürede kararını açıklamadığı takdirde el-

koyma kendiliğinden kalkar.

Anayasa’nın 20. maddesinin ikinci fıkrasında ve 21. maddesinde

yer alan düzenlemelerden de görüleceği üzere, arama

kişi dokunul-

mazlığı ile genel olarak özel yaşama ve özel olarak da konut doku-

nulmazlığına müdahale oluşturan bir koruma tedbiridir. Elkoyma

ise

Arama koruma tedbiri, şüpheli ya da sanığın, delillerin veya müsadereye konu

eşyanın ele geçirilmesi amacıyla, şüpheli veya sanık ile üçüncü kişilere yönelik

olarak, kişi üzerinde veya kamuya açık olmayan kapalı alanlarda yapılan bir ceza

muhakemesi işlemidir. (adli arama) bkz. Öztürk/Tezcan/Erdem/Sırma vd., s.

501. , Arama, adli arama şeklinde olabileceği gibi, bir suçun işlenmesini veya bir

tehlikeyi önlemek amacıyla da yapılabilir. Bu ikinci arama türüne de önleme ara-

ması denilmektedir. bkz. Hamide Zafer, Nur Centel, Ceza Muhakemesi Hukuku,

Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 7. Bası, İstanbul: Beta Yayıncılık, 2010, s. 374. ,

PVSK’da sadece önleme araması düzenlenirken (m.9), AÖAY’de önleme araması

(m.19) ile adli arama (m.5) birlikte düzenlenmiştir. Adli arama AÖAY m.5’e göre,

“… bir suç işlemek veya buna iştirak veyahut yataklık etmek makul şüphesi al-

tında bulunan kimsenin, saklananın, şüphelinin, sanığın veya hükümlünün yaka-

lanması ve suçun iz, eser, emare veya delillerinin elde edilmesi için bir kimsenin

özel hayatının ve aile hayatının gizliliğinin sınırlandırılarak konutunda, işyerinde,

kendisine ait diğer yerlerde, üzerinde, özel kâğıtlarında, eşyasında, aracında 5271

sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile diğer kanunlara göre yapılan araştırma işle-

midir”. , Önleme araması ise AÖAY m. 19’a göre, “ ... a) Millî güvenlik ve kamu

düzeninin, genel sağlık ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve hürriyetlerinin

korunması, b) Suç işlenmesinin önlenmesi, c Taşınması veya bulundurulması ya-

sak olan her türlü silâh, patlayıcı madde veya eşyanın tespiti, amacıyla, hâkim

kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde mülkî âmirin yazılı emriyle

ikinci fıkrada belirtilen yerlerde, kişilerin üstlerinde, aracında, özel kâğıtlarında ve

eşyasında yapılan arama işlemidir ....”

Elkoyma, ceza muhakemesinde delil olan ya da ileride delil olarak kullanılabilecek

veya müsadereye tabi eşyanın, eşyayı elinde bulunduran kişinin rızası olmaksızın

onun tasarruf yetkisini ortadan kaldırarak eşyanın adliyenin eli altına alınmasını

sağlayan ve potansiyel bir zor kullanma içeren bir koruma tedbiridir. bkz. Öztürk/

Tezcan/Erdem/Sırma vd., s. 513. , Başka bir ifadeyle, “elkoyma, delil olabilecek

ya da ileride müsadere edilebilecek eşya üzerinde zilyedin tasarruf yetkisinin kal-

dırılması demektir. Kişi, bu tür değerleri rızasıyla teslim ederse, bunlar koruma