108 / 497
TBB Dergisi 2016 (123)
Cengiz Ozan ÖRS
107
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 116. maddesinde şüpheli veya sa-
nıkla ilgili yapılacak arama düzenlenmiştir. Buna göre, “
Yakalanabi-
leceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda makul şüphe
8
varsa;
şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait diğer yerler
aranabilir
”. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 117. maddesinde de diğer
kişilerle ilgili yapılacak arama düzenlenmiş olup madde hükmüne
göre, “Şüphelinin veya sanığın yakalanabilmesi veya suç
delillerinin
elde edilebilmesi amacıyla, diğer bir kişinin de üstü, eşyası, konutu, işyeri veya
ona ait diğer yerler aranabilir
”. Ancak, “
bu hâllerde aramanın yapılması, ara-
nılan kişinin veya suçun delillerinin belirtilen yerlerde bulunduğunun kabul
edilebilmesine olanak sağlayan olayların varlığına bağlıdır
”. (m. 117/2.) Bu-
nunla birlikte, “
Bu sınırlama, şüphelinin veya sanığın bulunduğu yerler ile,
izlendiği sırada girdiği yerler hakkında geçerli değildir
”. (m. 117/3.)
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda arama kararı ise 119. maddede dü-
zenlenmiştir. Madde hükmüne göre, “
Hâkim kararı üzerine veya gecikme-
sinde sakınca bulunan hâllerde
9
Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısı-
na ulaşılamadığı hallerde ise kolluk amirinin yazılı emri ile kolluk görevlileri
arama yapabilirler .... Kolluk amirinin yazılı emri ile yapılan arama sonuçları
Cumhuriyet Başsavcılığına derhal bildirilir
” Bununla birlikte bu kural,
konutta, işyerinde ve kamuya açık olan alanlar dışında yapılan arama-
lar için geçerli olup, bu yerlerde yapılacak aramalarda kolluk amirleri-
8
Makul şüphe AÖAY m. 6/1’e göre, “hayatın akışına göre somut olaylar karşısın-
da genellikle duyulan şüphedir”. “Makul şüphe, aramanın yapılacağı zaman, yer
ve ilgili kişinin veya onunla birlikte olanların davranış tutum ve biçimleri, kolluk
memurunun taşındığından şüphe ettiği eşyanın niteliği gibi sebepler göz önünde
tutularak belirlenir”. (m. 6/2) “Makul şüphede, ihbar veya şikâyeti destekleyen
emarelerin var olması gerekir”. (m.6/3). “Belirtilen konularda şüphenin somut ol-
gulara dayanması şarttır”. (m. 6/4) “Arama sonunda belirli bir şeyin bulunacağını
veya belirli bir kişinin yakalanacağını öngörmeyi gerektiren somut olgular mevcut
bulunmalıdır” (m.6/5).
9
Gecikmesinde sakınca bulunan hal Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği’nin
“Tanımlar” başlıklı 4. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre gecikmesinde sa-
kınca bulunan hal, adli aramalar bakımından; “... derhâl işlem yapılmadığı tak-
dirde suçun iz, eser, emare ve delillerinin kaybolması veya şüphelinin kaçması
veya kimliğinin tespit edilememesi ihtimâlinin ortaya çıkması ve gerektiğinde
hâkimden karar almak için vakit bulunmaması hâlini” ifade eder. Önleme arama-
ları bakımından ise; “... derhâl işlem yapılmadığı takdirde, millî güvenlik ve kamu
düzeninin, genel sağlık ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve hürriyetlerinin
korunmasının tehlikeye girmesi veya zarar görmesi, suç işlenmesinin önleneme-
mesi, taşınması veya bulundurulması yasak olan her türlü silâh, patlayıcı mad-
de veya eşyanın tespit edilememesi ihtimâlinin ortaya çıkması ve gerektiğinde
hâkimden karar almak için vakit bulunmaması hâlini” ifade eder.