156 / 561
TBB Dergisi 2016 (124)
Seda DUNBAY
155
sağlıklı bir demokrasinin birincil şartı olduğunu belirtmekte de fayda
vardır. Aksi takdirde, temsil ettiğini düşündüğü kişi tarafından görev
ve yetkilerinin tanınmaması halinde bir parlamenter ne işe yarar ki?
4
Söz konusu bağışıklıklar, uluslararası bağlamda tanınır nitelikte
olup; yalnızca belli bazı devletlerin anayasal ve parlamenter sistem-
lerine özgü değildir. İşlevlerinin farklılığı nedeniyle değerlendiriliş
biçimleri değişiklik göstermektedir. Bu bağlamda, yasama sorum-
suzluğunun bütün Avrupa ülkelerinde hemen hemen aynı terimlerle
tanınmış olmasına karşılık, yasama dokunulmazlığı ile ilgili ulusal
düzenlemeler çeşitlilik göstermekte ve kurumun gerekliliği üzerinde
daha ciddi tartışmalar yaşanmaktadır.
5
Bu bağlamda farklı yaklaşım-
lar olmasının temel sebebi; yasama dokunulmazlığının, Ceza Hukuku
normlarının ülkede yaşamakta olan veya bulunan herkese uygulana-
bilmesine dair kurala istisna teşkil etmesidir. Oysa yasama sorumsuz-
luğu, hukuk ve siyaset bilimi literatüründe ortak paydada rahatlık-
la buluşulabilecek bir alana yani ifade özgürlüğüne ilişkindir. Daha
açık bir ifadeyle parlamenterin yasama görevini icra ederken üzerinde
herhangi bir baskı hissetmeksizin oy, söz ve düşüncelerini dile getire-
bilmesini güvence altına alır. Yani yasama sorumsuzluğu ile bir nevi
“milletin sesinin, meclise yansıyan temsili iradenin”
6
herhangi bir bas-
kıya maruz kalmadan varlık sürdürmesi amaçlanmaktadır. Nitekim
İngiltere’de parlamentonun faaliyet göstermesini takip eden süreçte
tarih sahnesinde baş göstermiş olan bağışıklıklar, birbirlerini tetikler
nitelikte varlık göstermiştir. İngiliz parlamento hukukunun gelişim
süreci ile paralel seyir izleyen bağışıklıkların gelişimi ilk olarak yasa-
ma sorumsuzluğu ile ortaya çıkmıştır.
7
Parlamenter bağışıklıklar, anayasa ve parlamento tarihimiz bo-
yunca da önem atfedilen ve anayasal çerçevede düzenleme konusu
yapılmış güvenceler arasında yer almıştır. Makalemizin odak noktası
Türkiye Cumhuriyeti 1961 Anayasası olduğundan ilk bölümde, hazır-
lanış süreci ve yasama bağışıklıklarının anayasal çerçevesinin nasıl
4
Ibid., s. 61.
5
Ergun Özbudun, “Yasama Sorumsuzluğu ve Yasama Dokunulmazlığı: Hukuki
Mahiyetleri ve Farkları”,
TBB Dergisi
, Sayı 59, 2005, s. 109.
6
Ahmet İyimaya, “Yasama Sorumsuzluğu Üzerine”,
Ankara Barosu Dergisi
, Sayı 3,
1996, s. 337.
7
Hüseyin Özcan, Yasama Bağışıklıkları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2006, s. 111.