Dergi(124)

TBB Dergisi 2016 (124)

Seda DUNBAY

159

revlerini yerine getirmek sırasındaki oy, mütalaa ve sözlerinden sorumlu tutu-

lamazlar, Temsilciler Meclisinin tam üye sayısının salt çoğunluğu ile verilmiş

bir kararı olmadıkça sanık olarak sorguya çekilemez, tevkif edilemez, herhangi

bir şekilde kişi hürriyetinden yoksun kılınamaz ve yargılanamazlar. Ağır ceza-

yı gerektiren suçüstü hali, bu hükmün dışındadır. Ancak bu halde yetkili ma-

kam, durumu hemen Temsilciler Meclisine bildirir. Seçilmesinden önce veya

sonra Temsilciler Meclisi üyelerinden biri hakkında verilmiş bir ceza hükmü-

nün yerine getirilmesi, Meclisin hukuki varlığının sona ereceği zamana bıra-

kılır. Temsilciler Meclisi üyeliği süresince dava ve ceza süre aşımı işlemez.”

Söz konusu Anayasa, 9 Temmuz 1961 tarihinde halkoylaması ile

kabul edilmiş ve 20 Temmuz 1961’de de Resmi Gazetede yayımlanmış-

tır. Pek çok yeni kurumu beraberinde getiren bu yeni Anayasa daha

önce varlık bulmuş, yasama dokunulmazlığı gibi olmazsa olmaz ana-

yasal kurumları da muhafaza etmeye devam etmiştir. Yasama bağı-

şıklıkları, 1961 Anayasasının 79. maddesinde düzenlenmiştir. Madde

metni şöyledir: “

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmala-

rındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden ve bunları

Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar. Seçim-

den önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir Meclis üyesi, kendi Mecli-

sinin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargı-

lanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali bu hükmün dışındadır; ancak, bu

halde, yetkili makam, durumu hemen ve doğrudan doğruya üyenin Meclisine

bildirmek zorundadır. Bir Meclis üyesi hakkında seçiminden önce veya sonra

verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesi-

ne bırakılır. Üyelik süresince zamanaşımı işlemez. Tekrar seçilen Meclis üyesi

hakkındaki takibat, kendi Meclisinin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına

bağlıdır. Meclislerdeki siyasi parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile il-

gili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.”

1961 Anayasası birçok yeni kurumu uygulamaya kazandırarak

anayasal tarihimizde yerini almıştır. Bu duruma gösterilebilecek ve

yasama dokunulmazlığı ile de bağlantısı olan en iyi örnek “Anayasa

Mahkemesi’nin” kuruluşudur. 1961 Anayasası’nın 145 ila 152. madde-

lerinde düzenlenmiş olan Anayasa Mahkemesi, 81. maddede belirtil-

diği üzere, yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletve-

A.g.e., s. 165.

Kili ve Gözübüyük, a.g.e., s. 217.