161 / 561
1961 Anayasası Perspektifinden Parlamenter Bağışıklıklar...
160
killiğinin düştüğüne Meclis tarafından karar verilmesi halinde, belirli
süre dâhilinde, kararın Anayasa ve İçtüzük hükümlerine aykırılığı id-
diasıyla iptali için başvurulabilecek bir yargı merciidir. Meclis tarafın-
dan alınan karara karşı, karar tarihinden itibaren bir hafta içerisinde
hakkında karar verilen üye yahut TBMM üyelerinden herhangi biri
tarafından Anayasa Mahkemesine başvuru imkânı getirilmiştir.
24
B. Önceki Anayasalardan Farkı ve Benzeşik Yönleri
Türkiye Cumhuriyeti 1961, 1924 ve 1921 Anayasalarının karşılaş-
tırılarak incelenmesi, anayasal prensip ve kurumların geçen sürede
nasıl bir değişim gösterdiğini gözler önüne serebilecek niteliktedir. Bu
bağlamda, sadece küçük bir kesitinden yola çıkarak yapacağımız kar-
şılaştırma, yasama bağışıklıklarının ele alınışı ve geleneksel bir duruş
sergilenip sergilenmediğine ilişkin bir fikir sahibi olunmasını sağlaya-
caktır. Böylelikle, bir diğer bölümde yer verilecek olan somut olayların
seyrinin daha rahat değerlendirilebileceği kanısındayız.
1921 Anayasası olarak ifade edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, 23
madde ve onlara ek
“madde-i münferide”
başlıklı ayrı bir maddeden
oluşan kısa bir hukuki metindir. Bir başka anlatımla, çerçeve anayasa
niteliğindedir.
25
20.01.1337 (1921) tarihli 1921 Anayasası
26
yeni rejimin
“geçiş anayasası” olarak adlandırılabilir. Hatta bir adım daha ileriye
giderek bir “demokratik ihtilal anayasası” olduğu da ifade edilebilir.
27
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu incelendiğinde yasama bağışıklıklarına
dair herhangi bir düzenleme göze çarpmamaktadır. Yüksel Yalova bu
durumu, Meclisin kendisini rakip tanımayan tek meşru organ ve bir
ihtilal meclisi olarak görmesine, buna ek olarak da yetki ve görevleri-
ni sınır tanımaz bir düşünce ile değerlendirmesine bağlamıştır.
28
An-
24
A.g.e., ss. 217, 248-252.
25
Burak Çelik, Ulusal Kurtuluş Savaşı Döneminde Anayasal Gelişmeler ve 1921
Anayasası, İstanbul, 2007, s. 78.
26
Taha Parla, Türkiye’de Anayasalar, İletişim Yayınları, İstanbul, 1993, s. 12’de be-
lirtildiği üzere, 1921 ve 1924 Anayasaları Türkiye’de cumhuriyet döneminde Tür-
kiye Büyük Millet Meclisi tarafından yapılan ilk ve son anayasalardır.
27
Bülent Tanör, Anayasal Gelişme Tezleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2008, s.
45.
28
Yüksel Yalova, “Türkiye Örneğinde Yasama Dokunulmazlığı Kavramı”, Yeni
Türkiye Dergisi (Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı II), Sayı 14, Mart-Nisan 1997, s.
844.