Dergi(124)

TÜRK HUKUKUNDA

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ

GERİYE YÜRÜMEZLİĞİ SORUNU

THE PROBLEM OF NON-RETROACTIVITY OF RULINGS

OF THE CONSTITUTIONAL COURT UNDER TURKISH LOW

Mustafa BABAYİĞİT

Özet:

Anayasa Mahkemesi’ne başvurmaktaki temel amaç, ana-

yasaya aykırı olan yasaların bir an önce uygulanmasına son verilme-

sidir. Dolayısıyla açıkça Anayasa’ya aykırı olan bir kanununu uygulan-

ması nedeniyle bireysel kazanılmış hakların ortaya çıkabilme ihtimali

olduğu kadar, bireylerin temel haklarının çok ciddi zarar görmesi,

ihlal edilmesi de gündeme gelebilir. Mesela bir meslek grubunun

resen emekliliğe sevk edilmesini öngören kanun sonradan iptal edil-

miş olsa bile hüküm ve sonuçlarını doğurduğu için iptal kararının bir

anlamı olmayacaktır. Aynı şekilde ölüm cezalarının yerine getirilmesi

ya da devletleştirme gibi konuları düzenleyen yasalar iptal edilseler

bile, uygulandıkları süre içinde doğurdukları sonuçları sonradan gi

derme olanağı yoktur.

Bu noktada Anayasa’nın 153’üncü maddesindeki “İptal kararla-

rı geriye yürümez” kuralının, temel hak ve özgürlükleri korumak ve

hak ihlallerinin gidermek gibi bir fonksiyona sahip anayasa yargısın-

daki yerinin yeniden irdelenmesi gerekir. Geriye yürümezlik kuralı-

nın, yalnız söze bağlı kalınarak yorumlanması hukuk devleti ilkesine

ve bu ilke içinde var olan adalet ve eşitlik ilkelerine aykırı sonuçlar

verebileceği gibi itiraz yoluyla yapılacak denetimin amacına da ters

olduğu aşikârdır. Bu noktada Anayasa Mahkemesinin iptal kararları-

nı geriye yürümemesinin temel gerekçesi olarak kazanılmış hakların

korunması ile hukuki güvenlik ve istikrar ilkesi olmakla birlikte bu

gerekçeler yasama organını bireylerin temel hak ve özgürlüklerini

ihlal eden, onlara telafisi imkânsız zararlar veren yasalar yapmasına

imkân vermez. Burada Anayasa yargısını temel fonksiyonlarını da et-

kin bir şekilde yerine getirebilmesi bakımından Anayasanın temel ilk-

lerine aykırılık taşıyan Anayasanın 153’üncü maddesinin bir an önce

değiştirilmesi ve bu noktada Anayasa mahkemesinin bu emredici

hükmün yıkıcı etkilerini ortadan kaldırma adına iptal kararlarının han-

gi koşullarda geriye yürüyeceğinin soyut ve somut norm denetimi

bakımından ayrı ayrı ele alınması gerekir.

Anahtar Kelimeler:

Anayasa Mahkemesi, İptal Kararları, Kaza-

nılmış Haklar, Geriye Yürürlük, Kesinlik ve Bağlayıcılık

Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı

Doktora Öğrencisi