187 / 561
Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesi Kararlarının Geriye Yürümezliği Sorunu...
186
verebileceği gibi itiraz yoluyla yapılacak denetimin amacına da ters
olduğu aşikârdır. Mevcut durumda iptal kararlarının geriye yürümez-
liği kuralına karşın, yürürlüğü durdurma tedbiri kısmen işlev görse
de iptal kararından beklenen sonucun doğmasını sağlamada yetersiz
olduğu malumdur. Zira yürürlüğü durdurma kararı verilene kadar,
kanun bir gün dahi yürürlükte kalmışsa bütün sonuçlarını doğurma-
ya yeterlidir.
Bu çalışmada temel olarak Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararla-
rının geriye yürürlüğü (yürütülmesi gerektiği) sorunu incelenerek, ka-
zanılmış haklar ile temel hak ve özgürlüklerin korunması bağlamında
konu ele alınacaktır. Ancak geriye yürümezlik sorununun incelenme-
sinden önce iptal kararlarının genel nitelikleri, geriye yürümezlik kav-
ramı ile bağlantıları nedeniyle, ana hatları ile incelenecektir.
A. Anayasa Mahkemesi’nce Verilen İptal Kararlarının Genel
Nitelikleri
a. Kesin Olması
Bilindiği üzere belirli bir dereceye kadar hukuk düzeninde mah-
keme kararlarına denetim yolu açık tutulmuş olmasına karşın zorunlu
olarak bu denetime bir aşamada son verilmiştir. Genel olarak kabul
edildiği üzere mahkeme kararlarının kesinliğinden kastın, hükmün
kararı veren mahkeme tarafından değiştirilememesi, o hüküm hak-
kında bir olağan kanun yoluna başvurulamamasını ve aynı taraflarca,
aynı sebebe dayanarak aynı konunun bir daha uyuşmazlık konusu
yapılamamasıdır.
4
Mesela açılan bir para alacağı davasında davalıdan
para alacağı olduğunu ispat edememiş ve bu nedenle davası red edil-
miş olan davacı, maddi kesinlik nedeni ile aynı sebeple aynı davalı
aleyhine aynı konuda alacak davası açamayacaktır. Aslında mahkeme
kararlarına kesinliğin tanınmasının temel nedenlerinden biri hukuki
güvenlik ve istikrardır.
5
Böylece mahkemelerin önceden karar veril-
4
Hakan Pekcanıtez/Oğuz Atalay/Muhammet Özekes, Medeni Usul Hukuku Ders
Kitabı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015, s. 494; Ahmet Akgül,
“
Anayasa Mahkemesi
Kararlarının Kesinliği ve Bağlayıcılığı (Özellikle Red Kararları Açısından)”,
Ankara Barosu Dergisi,
S. 6, Y. 1976, s. 1061; Ersin Şekerci, “Anayasa Mahkemesi
Kararlarının Sonuçları”,
Ankara Barosu Dergisi,
Y. 1988, S. 5-6, s. 676.
5
Hayri Domaniç, Hukukta Kazıyyei Muhkeme ve Nispi Kuvveti, Fakülteler