Dergi(124)

TBB Dergisi 2016 (124)

Mustafa BABAYİĞİT

217

hususunda değerlendirme yapma yetkisi verilebilir. Elbette, Anayasa

Mahkemesi’nin hangi durumlarda ‘iptal kararının geriye yürümesi-

ne’ hükmedebileceği ve bu yetkiye ilişkin temel ilkeler yapılacak yasal

düzenlemede yer almalıdır. Özellikle bireylerin temel hak ve özgür-

lüklerini daraltan kanunların iptaline ilişkin kararların geri yürümesi

noktasında bu yetki ivedi tanınmalıdır. Böylece iptal kararlarının ge-

riye yürümezliğine gerekçe olarak belirtilen hukuki güvenlik, istikrar

ve kazanılmış hakların korunması ilkeleri ile somut olay yönünden

iptal edilen kanunun geri yürümesinin gerekliliği arasında bir denge

sağlanmış olacaktır.

Ayrıca belirtilen yasal değişiklikler yapılmasa dahi, Anayasa

Mahkemesi’nce bu emredici hükmün yıkıcı etkilerini ortadan kaldır-

ması adına ve özellikle ağır hak ihlallerinin olduğu durumlarda iptal

kararlarının hangi koşullarda geriye yürüyeceğinin soyut ve somut

norm denetimi bakımından ayrı ayrı ele alınması gerekir. Özellikle,

bir kez uygulanmakla hükümleri sona eren ve giderimi olanaksız olan

yasalar bakımından mahkemenin içtihat yoluyla kendisine böyle bir

yetki tanıması gerekir. Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa’nın 153’üncü

maddesindeki hükmü lâfzi yorumlamak yerine Anayasa’nın genel

esasları, Anayasa’da teminat altına alınan temel hak ve özgürlükler

ve Türkiye’nin taraf olduğu insan hakları sözleşmeleri çerçevesinde

amaçsal yorumlaması gerekir.

Öte yandan soyut norm denetimin beklenen sonucu doğurabilme-

si bakımından Fransa’da olduğu gibi bir “öndenetim” sisteminin veya

bir benzerinin getirilmesi de çözüm olarak düşünülebilir. Öndene-

tim sisteminin hangi durum ve koşullarda uygulanacağı ve Anayasa

Mahkemesi’nin öndenetim yapma yetkisi ve şartları, yasama erkinin

asli yetki olan kanun yapma yetkisini zedelemeyecek şeklide düzenle-

nebilir. Bu öndenetim sayesinde yürürlüğün geçmişe etkili bir şekilde

durdurulması önlemine gerek duyulmadığı gibi yasalar yayınlanıp

yürürlüğe girmeden önce Anayasa Mahkemesi tarafından Anayasa

uygunluk denetiminden geçirilmiş olacaktır. Böylelikle anayasaya

aykırı olan kanunun ya da kanun hükmündeki kararnamenin uygu-

lanma olasılığı ve dolayısıyla bireyler üzerinde Anayasa’ya aykırı so-

nuçlar ortaya çıkarma olasılığı ortadan kalkmış olacaktır. Ayrıca yasa

yapım gücünün bireysel haklar aleyhine kullanılmasının önüne geçti-

ği kadar erkler arasındaki çek balansı da sağlayacak ve bu şekilde bir

erk diğer erki baypas etmesinin önüne geçilmiş olacaktır.