502 / 561
TBB Dergisi 2016 (124)
Özden SAV
501
(
international humanitarian law
) olarak anılmaya başlanmıştır. “Sa-
vaş hukuku” devletlerin kullanabilecekleri savaş araç ve yöntemlerini
düzenlerken, “insancıl hukuk” (savaşan olsun, sivil olsun) kişileri esir-
gemeyi, silahlı çatışmaların gerek insan, gerek doğa ve insan yapısı
varlıklar üzerindeki etkilerini azaltmayı amaçlamaktadır
9
. Özetlemek
gerekirse her iki disiplin de, (
i
) savaş hukuku ve (
ii
) uluslararası insan-
cıl hukuk temelde düşmanlıkların, başvurulan saldırı yöntemlerinin
kontrol altına alınmasını hedefler. II. Dünya Savaşı sonrasındaki ba-
ğımsızlık hareketleri özellikle, 1949 Cenevre Sözleşmelerine ek olan
imzaya açılan 1977 tarihli I. ek Protokol’de düzenlenmiştir. Öğretide
ve BM Örgütü çerçevesinde, savaşa ilişkin uluslararası hukuk kuralla-
rını belirlemek için giderek ağırlıklı olarak “silahlı çatışmalar hukuku”
(
law of armed conflicts
) terimi kullanılmaya başlamıştır
10
. Bu gelişme,
1949 Cenevre Sözleşmeleri’nin, II. Dünya Savaşı sonrasında yaşanan
eski sömürgelerde sömürgeci devletlere karşı bağımsızlık için veri-
len savaşımın yaşandığı dönemde genişleyen silahlı çatışma yelpazesi
kapsama beklentisinin sonucu olarak Cenevre Sözleşmeleri m.1-3 ve
ek Protokollerle türlü çatışmalar düzenlenmiştir. Böylece, günümüz-
de “silahlı çatışma” kavramı, “iki ya da daha çok devlet”
11
arasındaki
ilan edilmiş topyekün savaşın yanısıra, “bir devlet içinde belirli silahlı
grupların karşıt savlarını kuvvet kullanmak yoluyla birbirlerine kabul
ettirmeye çalıştıkları durumları
12
kapsamaktadır.
2.
Silahlı çatışma, Uluslararası Hukukun barış zamanında geçerli
olan kurallarının yanısıra ikinci bir parçasını oluşturur. Bu hukuk
alanına özgü kaynaklar da, tıpkı genel olarak Uluslararası Hukuk
kaynakları gibidir. Dolayısıyla, bir silahlı çatışma durumunda
geçerli olacak hukuk kurulının var olup olmadığının yanıtı için:
Uluslararası Adalet Divanı Statüsü’nün 38.maddesinden yararla-
nılarak, şu kaynaklar araştırılabilir:
9
Elizabeth Chadwick, Self-Determination, Terrorism And The Humanitarian Law
Of Armed
Conflict, Sh.5.
10
Pazarci, a.g.e, Sh.128-138
11
Burada “devletten devlete karşı yürütülen topyekün silahlı çatışmalar” anlatıl-
maktadır.
12
Bu ise eski terminolojiyle “iç savaş” olarak adlandırılan bir egemen devletin ül-
kesinde farklı silahlı gruplar aramsındaki ya da silahlı grup ile devlet arasındaki
çatışmayı anlatır.