Dergi 128

Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü Bakımından Devletlerin Pozitif Yükümlülüğü

uygulamalarının da bu bahsedilen insan hakları yükümlülükleri ve

taahhütlerine uygun şekilde gerçekleştirme gerekliliğinin altı çizile-

rek

aslında AİHS’te benimsenen yaklaşıma paralel bir duruş sergi-

lenmiştir. Gerçekten de AİHM’in AİHS’de yer alan haklara sağlanacak

korumayla alakalı ortaya koymuş olduğu genel ilkeye göre AİHS’in

ana amacı haklara teorik veya farazi değil somut ve etkin bir koruma

sağlamaktır.

İşte yukarıda örnekleri verilmiş uluslararası kurumların toplan-

tı ve gösteri yürüyüşü hakkı özelinde devletlere yükledikleri pozitif

sorumlulukları bu makale çerçevesinde hem AİHS hem de Türk hu-

kuku uygulamaları açısından değerlendirilecek ve son dönemlerde ül-

kemizde olduğu gibi çeşitli Avrupa ülkelerinde uygulama bulan ola-

ğanüstü hâllerin bu hakkın kullanılmasına ilişkin etkisine de kısaca

değinilecektir.

A. Devletlerin Pozitif Yükümlülükleri

(a) Genel Olarak Pozitif ve Negatif Yükümlülüklerin

Değerlendirilmesi

AİHS gibi insan haklarının şekillendirilip temele oturtulduğu

uluslararası belgelerin en önemli amacı bu hakların muhatapları tara-

fındanen etkili bir biçimde kullanılabilir olmasını sağlamaktır. AİHS’in

benzer nitelikteki insan hakları belgelerinden ayıran en önemli özelli-

ği insan haklarını beyan etmekle kalmayıp aynı zamanda bu hakların

gerçekten etkin kullanılması için devlet organlarının söz konusu hak-

ların kapsamları çerçevesinde ne gibi sorumluluklarının olduğunun

belirlenmesi hususunda AİHM aracılığıyla AİHS’in yorumlanması

suretiyle içtihatlarında devletlerin yükümlülüklerinin belirlenmiş ol-

masıdır. Bu bağlamda AİHM devlet yükümlülüklerini iki kategoride

toplayan bir yaklaşımı seçmiştir: (a) negatif yükümlülükler ve (b) po-

zitif yükümlülükler.

Devletlerin, hakların kullanılmasına müdahale

etmemesini gerektiren negatif zorunlulukların AİHS’in özünden kay-

“The promotion and protection of human rights in the context of peaceful pro-

tests”, Human Rights Council, Resolution 22/10, 21.03.2013, §2 ve §3.

Örneğin, Komisyon Kararı, Artico/Italya, 13.05.1980, Başvuru No. 6694/74, §33.

Osman Doğru, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Hakkında İşkence ve Kötü Mu-

amele Yasağı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2006.