16 / 545
15
TBB Dergisi 2017 (128)
Çiğdem ÇIMRIN
pozitif ve negatif yükümlülükler arasındaki sınırı kesin olarak tanım-
lamak mümkün olmamaktadır.
12
Diğer bir ifade ile bir eylemsizlik
durumu ne negatif ne de pozitif yükümlülükler bağlamında yorum-
lanabilecektir. Örneğin
Powell/İngiltere
davasında,
13
Londra Heathrow
havalimanı yakınlarında yaşayan başvurucular 8. maddede güvence
altına alınan özel hayat hakkının ihlâli anlamına geldiğini düşündük-
leri gürültü seviyesinden şikâyetçi olmuşlar ve bundan dolayı devle-
tin sorumlu olduğunu ileri sürmüşlerdir. AİHM bu davada başvuru-
cuların bir pozitif yükümlülüğün mü yoksa negatif yükümlülüğün
ihlâlinden mi şikâyetçi oldukları hakkında bir karar vermeyerek ‘
söz
konusu dava ne devletin uygun ve makul tedbirler alarak başvurucuların 8.
maddenin birinci fıkrası kapsamındaki haklarını güvence altına alma yönün-
deki pozitif yükümlülük açısından değerlendirilebilir ne de bir kamu makamı
tarafından müdahale ile ilgili olarak ikinci fıkra uyarınca haklı gösterilebilir,
uygulanacak ilkeler çok geniş şekilde benzerdirler
’ demiştir. Burada altını
çizmek istediğim husus bir pozitif yükümlülüğün ihlâli için devletin
mutlaka tümden pasif olması gerekli değildir, devlet müdahale etmiş
olabilir fakat yeterli önlemleri almamışta olabilir.
14
Bu durumda dev-
leti pozitif yükümlülükler açısından sorumlu kılan ‘kısmi bir yerine
getirmeme eylemi’ olacaktır.
15
(b) Pozitif Yükümlülük Türleri
Pozitif yükümlülükler bakımından AİHM’in kararlarında bazı ay-
rımlar yaptığını görmekteyiz. Bu bağlamda ‘
Usulü
’ pozitif yükümlü-
lükler ile ‘
Esasi
’ pozitif yükümlülükler değerlendirilecektir.
AİHM, ilk olarak Öneryıldız davasına ilişkin olarak Büyük Dai-
re kararında, usulü yükümlülükler ile esasi yükümlülükler arasında
açıkça ayrım yapmıştır. Buradaki ayrımın altını çizen ölçüt devletten
beklenen eylemin esasında yatmaktadır. Güvence altına alınan hak-
ların tam olarak kullanılabilmesi için gerekli tedbirler, örneğin polis
müdahalesini düzenleyen uygun kurallar koymak, kötü muamele
veya zorla çalıştırmayı yasaklama, cezaevlerinin donatılması, trans-
12
Örneğin, AİHM Kararı, Keegan/İrlanda, 19.04.1994, Başvuru No. 16969/90, §49
.
13
Komisyon Kararı, Powell ve Rayner/İngiltere, 24.01.1990, Başvuru No. 9310/81.
14
Bknz. AİHM Kararı, Hatton ve diğerleri/İngiltere, 08.07.2003, Başvuru No.
36022/97.
15
Jean-François Akandji-Kombe, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında Po-
zitif Yükümlülükler, İnsan Hakları El Kitapları No.7, 2008, s.13.