19 / 545
18
Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü Bakımından Devletlerin Pozitif Yükümlülüğü
altındaki yükümlülüklerine uymamasından ötürü meydana gelmesi
halinde o devletin sorumluluğu mümkün olabilecektir.
22
AİHM daha sonra
X ve Y/Hollanda
davasında yatay etki kuramını
ilk kez açık bir şekilde ortaya koymuştur.
23
Bu olayda başvuruculardan
Y, zihinsel özürlü olup yatılı kaldığı kuruluşta, kuruluşun yöneticinin
damadı tarafından cinsel istismara uğramıştır. Hollanda’nın o dönem-
ki iç hukuku zihinsel özürlü bir kişinin ceza hukuku açısından hakkı-
nı arayabilmesi için yeterli düzenlemeler öngörmemekteydi. Nitekim
Y’nin babası olan X’in yaptığı girişimler sonuçsuz kalmış ve savcı ta-
rafından fail hakkında bir ceza davasının açılmasına yer olmadığına
karar verilmiştir. Bu karar, ilgili iç hukuk organlarınca onaylamıştır.
Başvurucular, faile karşı cezai girişimlerde bulunmanın imkânsız ol-
masının AİHS 8. maddesini ihlâl ettiğini ileri sürmüştür. AİHM önce
8. maddenin negatif yükümlülüklerinin yanında pozitif yükümlülük-
ler de içerdiğini belirtmiş sonra da açıkça pozitif yükümlülüklerin bi-
reyler arasındaki ilişkilerde de geçerli olduğunu hükme bağlamıştır.
24
Yatay etkinin bu makalenin konusunu oluşturan toplantı ve gös-
teri yürüyüşü özgürlüğü bakımından önemli bir yeri bulunmaktadır.
Gerçekten AİHM tarafından
Platform Arzte Für Das Leben/Avusturya
davasında
25
AİHS 11. Maddesiyle ilgili olarak silahsız ve saldırısız
toplantı hürriyetinin devletin müdahale yasağını gerektirmenin yanı
sıra ilgili maddenin amacının kişiler arasındaki ilişkilerde de devletin
pozitif yükümlülüğünün olduğu belirtilerek toplantılara üçüncü kişi-
lerin müdahalesini engelleme yükümlülüğünün de devlete ait olduğu
sonucu çıkarılmıştır.
26
Bu başlık altında bahsedilmesi gereken önemli bir husus ise yatay
etkinin devlete bir tür “şizofrenlik görevi” yükleyip, devletin ihlâlleri
önlemek için tedbir alma veya kendi görevlileri, temsilcileri veya ey-
lemleri tarafından meydana getirilen ihlâlleri cezalandırma görevi ile
22
Mehmet Semih Gemalmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisi-
ne Giriş, İstanbul, Legal Yayıncılık, 2005, s. 97-98.
23
Komisyon Kararı, X ve Y/Hollanda, 26.03.1985, Başvuru No. 8978/80.
24
Ibid., §23.
25
AİHM Kararı, Platform Arzte Für Das Leben/Avusturya, 21.06.1988, Başvuru
No.10126/82.
26
Naz Çavuşoğlu, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ni ‘Yaşayan Belge’ Yapan Yo-
rum Teknikleri, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt:14, TODAİE, 1992, s. 142.