Dergi 128

358

(Marksist Kuram Açısından) Kapitalist Düzende Ücret ve Kuramın Görüşlerinin ...

lardan hiçbirisine sahip olmadığını, manüfaktür işçisinin hemen her

zaman kırsal kesimde ve kendi toprakbeyi ya da işvereni ile az çok ata-

erkil ilişkiler içerisinde yaşayacağını, proleterin ise çoğunlukla büyük

kentlerde yaşayacağını ve işvereni ile yalnızca para ilişkisi içerisinde

bulunacağını ifade etmektedir. Yazar, manüfaktür işçisinin, sonul aşa-

mada, büyük sanayi tarafından ataerkil ilişkilerden kopartılarak hâlâ

sahip olduğu mülkünü yitireceğini ve böylelikle ancak o zaman bizzat

bir proleter haline geleceğini savunmaktadır.

Buraya kadar yapılan açıklamalar, Marksistlerin sınıf sayısını te-

mel olarak ikiye indirgerken ne kadar tutarlı ve bütüncül bir şekil-

de hareket ettiklerini somut olarak göstermektedir. Bunun yanında

Marksistler, sınıf ayrımını oluşturacak ölçütleri saptama bakımından

da tutarlı bir şekilde hareket etmektedir. Gerçekten de Marksistler, sı-

nıf ayrımına esas iki ölçüt benimsemektedir. Bunlardan ilkini nesnel

bir ölçüt olan ekonomik ölçüt oluşturmaktadır.

Marksistler, sınıf ay-

rımında üretim araçları malikini burjuvazi, maliki olmayanları prole-

tarya olarak nitelendirdiğine göre ekonomik ölçütü en başta kullana-

cakları açıktır.

Marksistlerin sınıf ayrımında kullandığı ikinci ölçütü, öznel nite-

lik taşıyan, sosyal bilince dayalı sınıf bilinç ölçütü oluşturmaktadır.

Daha açık bir deyişle, Marksistler, sosyal bilincin oluşmasında önemli

bir rol oynayan öznel ve ideolojik faktörlerin incelenmesi gerektiğini,

böylelikle şekillenen sınıf bilincinin sınıf oluşumu bakımından bir öl-

çüt oluşturacağını düşünmektedir.

Bu bağlamda Marx’a göre, üretim

ilişkilerinde oynadıkları rol, yaşama koşulları ve ekonomik çıkarları

bakımından aynı durumda olan gruplar, ancak söz konusu ortak du-

rumlarının farkına vardıkları sürece kendi aralarında bir sınıf bilinci

oluştururlar.

Marx için sınıf bilinci, kendisinin oluşturduğu bütün

Marx ve Engels, Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri, s. 173.

Marksistlere göre sınıf ve sınıf mücadelesi ekonomik gelişmenin bir ürünü oldu-

ğuna göre ekonomik ölçütün kullanılması doğaldır. Krş. Mbengo, s. 10.

Mbengo, s. 12.

Kimi çalışmalarında Marx, sınıf bilincini örtük bir şekilde vurgulamaktadır. Ger-

çekten de Marx’ın yukarıda bahsedilen Louis Bonaparten’in 18 Brumaire’i adlı

eserinde; Fransa’da proletaryanın Haziran ayında kendilerine karşı dövüştüğü

bütün sınıfların yanı başında yere serilinceye kadar, ne kendi devrimci gücünü

yeniden bulabileceğini ne de son zamanlarda yaptığı ittifaklardan yeni bir enerji

kazanabilecek gibi göründüğünü, Haziran ayaklanması yenilgisinin Avrupa’da

“cumhuriyet mi krallık mı” sorunundan daha başka sorunların da var olduğu-