358 / 545
357
TBB Dergisi 2017 (128)
Hasan DURSUN
lar. Nitekim Engels tarafından kaleme alınan Komünizmin İlkele-
rinde; proletaryanın XVII. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıktığı, o
zamandan bu yana dünyanın bütün uygar ülkelerinde kendisini ye-
nilemiş olan sanayi devrimi sonucu olarak doğduğu ifade edilmiştir.
Engels ayrıca sanayi devrimi sonucu bütün öteki sınıfları yutan, bur-
juva sınıfı ve proletarya sınıfı şeklinde iki sınıfın doğduğunu belirt-
miştir.
18
Daha açık bir deyişle Engels, sanayi devriminin burjuvaziyi
yarattığı ölçüde proletaryayı da yarattığını, burjuvaların zenginleşme-
si oranında proleterlerin de sayıca arttıklarını, zira proleterlerin ancak
sermaye tarafından istihdam edilebildiklerinden ve sermaye de ancak
emek istihdam etmekle arttığından sermayenin büyümesinin prole-
taryanın büyümesiyle at başı gideceğini belirtmektedir. Yazar, bunun-
la eş anlı olarak sanayi devrimimin burjuva ve proleterleri sanayinin
en kârlı bir biçimde işletilebildiği büyük kentlerde yoğunlaştıracağını
ve büyük yığınları da söz konusu bir yere yığmakla proleterleri kendi
gücünün bilincine vardıracağını ifade etmektedir. Yazar, el emeği ne
denli gelişirse gelişsin o emeği yerinden eden o denli çok makine icat
edileceğini, büyük sanayinin ücretleri o denli asgariye indireceğini,
böylelikle, proletaryanın durumunu giderek daha çok çekilmez hale
getireceğini savunmaktadır. Yazar, böylece, bir yandan proletaryanın
büyüyen hoşnutsuzluğunun, öte yandan, büyüyen gücüyle sanayi
devriminin, proletaryanın yapacağı toplumsal bir devrimi hazırlaya-
cağını belirtmektedir.
19
Engels, büyük sanayinin tüm uygar ülkelerde toplumsal gelişme-
yi öylesine aynı düzeye getirdiğini ki söz konusu ülkelerde burjuvazi
ve proletaryanın toplumun iki belirleyici sınıfı ve bunlar arasındaki
savaşımın da günün temel savaşımı olduğunu belirtmektedir.
20
Yazar,
sınıfların sanayi devrimi sonucu doğan işbölümü yüzünden var ol-
duklarını, bu işbölümünün devrimden önce var olan biçiminin bütü-
nüyle yok olacağını ifade etmektedir.
21
Engels, XVI-XVIII. yüzyıl manüfaktür işçisinin hemen her yerde
hâlâ bir üretim aletine, tezgâha, aile çıkrığına ve boş zamanlarda işle-
diği küçük bir miktar toprağa sahip olmasına karşın proleterin bun-
18
Marx ve Engels, Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri, s. 169-170.
19
Marx ve Engels, Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri, s. 174-175.
20
Marx ve Engels, Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri, s. 181.
21
Marx ve Engels, Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri, s. 183.