354 / 545
353
TBB Dergisi 2017 (128)
Hasan DURSUN
kar ve statü gruplarına parçalaması için geçerli olmasının gerektiğini
savunmaktadır.
6
Marx’ın elyazması ne yazık ki burada bitmiştir.
Marx bir başka çalışmasında sanayileşmiş kapitalist toplumlarda-
ki sınıfların yapısı üzerinde durmuş ve bu sınıfları bazen üçe, bazen
dörde, bazen de yedi veya sekiz gruba ayırmıştır.
7
Örneğin Marx, 1844
El Yazmaları adlı kitabında; toprak sahibini ayrı bir sınıf olarak göre-
rek sınıf sayısını üç olarak saptamıştır.
8
Bununla birlikte yazar, söz ko-
nusu ayrı sınıfın geçici olduğunu, toprak sahibinin de temel olarak iki
sınıftan birisini oluşturan kapitalist veya burjuva sınıfına
9
dönüşece-
ğini ifade etmektedir. Daha açık bir deyişle Marx, önceleri toprak mül-
kiyeti işinin özünü toprağa ve bu toprağın kendisini toprak yardımıyla
geçindiren kölesine bıraktığını, ancak kölenin özgür işçi, bir başka de-
yişle, ücretli durumuna dönüşmesiyle birlikte toprak sahibinin kendi-
sinin de bir sanayi patronu, bir başka deyişle, bir kapitalist durumuna
dönüşeceğini, bu dönüşümün
çiftlik kiracısı
aracılığıyla gerçekleşece-
ğini belirtmektedir. Bununla birlikte yazar, çiftlik kiracısının, toprak
sahibinin temsilcisi, daha açık bir deyişle, açımlanmış gizi olduğunu,
toprak sahibinin iktisadi olarak ancak onun aracılığıyla var olduğunu,
yalnızca onun aracılığıyla özel mülk sahibi olarak bulunduğunu, zira
toprağının “rantının” (getiriminin) ancak çiftlik kiracılarının rekabeti
ile var olduğunu savunmaktadır. Yazar, bu durumda çiftlik kiracısı bi-
çimi altında toprak sahibinin çoktan olağan kapitalist duruma dönüş-
müş olduğunu, böyle bir halin gerçeklik içinde de tamamlanmasının
gerektiğini, daha açık bir deyişle, tarım yapan kapitalistin, kısacası,
çiftlik kiracısının, toprak sahibi olması ya da toprak sahibinin tarım
yapan kapitalist durumuna gelmesinin gerektiğini, çiftlik kiracısının
sınai alışverişinin, toprak sahibinin sınai alışverişi olduğunu, çünkü
birincisinin varlığının, ikincisinin varlığının ön gerektirir olduğunu
savlamaktadır.
10
6
Marx, Kapital Ekonomi Politiğin Eleştirisi Üçüncü Cilt, s. 776.
7
Krş. Kapani, s. 74.
8
Marx’ın bitmemiş elyazmasında olduğu gibi.
9
Diğer temel sınıfı az sonra ayrıntılı olarak belirtildiği üzere “işçi sınıfı” (proletar-
ya) oluşturmaktadır.
10
Bkz. K. Marx, 1844 El Yazmaları Ekonomi Politik ve Felsefe [Orijinali, Zur Kritik
der Nationalökonomie mit einem Sclisskapitel über die hegelsche Philosophie,
1844) Fransızcasından (Manuscrits de 1844-Economie politique et philosophie,
Editions Sociales, Paris 1962) Türkçeye çeviren, Kenan Somer], Üçüncü Baskı, Sol
Yayınları, Ankara 2005, s. 158.