Dergi 128

371

TBB Dergisi 2017 (128)

Hasan DURSUN

yakın arkadaşı Engels tarafından da paylaşılmaktadır. Engels, işçilerin

sefil durumunun nedeninin ufak-tefek yakınma konularında değil, an-

cak kapitalist dizgenin kendisinde aranması gerektiğini belirtmekte-

dir. Düşünür, ücretli işçinin emek gücünü, belirli bir gündelik karşılığı

kapitaliste satacağını, bu gündeliğin karşılığı olan değeri, birkaç saatlik

bir çalışmayla üretmiş olduğunu, ancak sözleşmeye göre işgününü ta-

mamlamak için daha bir dizi saat çalışmak zorunda olduğunu, bu ek

artı-emek saatlerinde ürettiği değerin, kapitaliste hiçbir maliyeti olma-

sa da onun cebine giren artı-değer olduğunu belirtmektedir.

Marx, kapitalist düzenin gelişme çizgisinin ücretleri daha da dü-

şürmek için almaşık yollar yaratacağını belirtmektedir. Düşünür, ma-

kinelerin, usta işçilerin yerine usta olmayan işçileri, erkeklerin yerine

kadınları, yetişkinlerin yerine çocukları koyacağını, ayrıca, yeni uy-

gulandıkları yerlerde kol işçilerini yığınlar halinde sokaklara dökerek

ve makinelerin geliştirildikleri, yetkinleştirildikleri ve yerlerine daha

üretken makinelerin konulduğu yerlerde ise işçileri daha küçük yığın-

lar halinde işlerinden ederek aynı sonuçları yaratacağını, bu durumun

sanayi savaşımına yol açacağını, bu savaşta çarpışmaların işçi sınıfının

askere alınmasından çok terhis edilmesiyle kazanılacağını, generalleri

oluşturan kapitalistlerin, kim daha çok sanayi erine yol yol verecek

diye aralarında yarışacaklarını ifade etmektedir.

Marx, kapitalist bir düzende ücretlerin sürgit bir şekilde düşece-

ği konusundaki savını özetleyerek, üretken sermaye ne denli büyürse

işbölümü ve makine kullanımının da o denli genişleyeceğini, ayrıca

bu durumun işçiler arasındaki rekabeti de o denli genişleteceğini ve

ücretleri de o denli kısacağını ifade etmektedir. Yazar, sermayenin

yalnızca emekle yaşamayacağını, onun, hem seçkin, hem de barbar

bir efendi olarak, kölelerinin cesetlerini, bu bunalımlar sırasında can

vermiş işçi kurbanlarının tümünü kendisiyle birlikte mezara sürük-

leyeceğini, eğer sermaye hızla büyürse işçiler arasındaki rekabetin

bununla kıyaslanamayacak bir hızla büyüyeceğini, bir başka deyişle,

işçi sınıfının geçim araçlarının buna oranla çok daha hızla azalacağı-

nı, ama bununla birlikte, sermayenin hızla büyümesinin ücretli emek

için en elverişli koşul olduğunu ifade etmektedir

Engels, F. İngiltere’de Emekçi Sınıfın Durumu, s. 29.

Marx, Ücretli Emek ve Sermaye, Ücret Fiyat ve Kar, s. 52-53.

Marx, Ücretli Emek ve Sermaye, Ücret Fiyat ve Kar, s. 54-55.