454 / 545
453
TBB Dergisi 2017 (128)
Can YAVUZ
olmalı veya yakın gelecekte bir zarar gerçekleşecek olmalıdır. Ayrıca,
illiyet bağı bulunmalı (zarar davacıdan kaynaklanmalı) ve mahkeme-
nin vereceği kararla zarar giderilebilmelidir.
65
Bahsedilenler haricinde
üç ihtiyati şart daha vardır. Bu şartlar: “Üçüncü kişinin dava açama-
ması, zararın çoğunluğu eşit şekilde etkilemesi ve davalının belirtilen
yasayla çıkarlarının etkilenecek olmasıdır.”
66
ABD Yüce Mahkemesi ancak ortaya çıkmış ihtilaflara bakabilmek-
tedir. Diğer bir deyişle, mahkemede doğmamış veya yeteri kadar ol-
gunlaşmamış çekişmeler hakkında dava açılamaz (Ripeness Kuralı).
Fakat, zarar tehdidinin olduğu durumlarda ortada somut bir sorun
olduğu kabul edilmektedir. Bir başka şart ise ihtilaflı olan konunun
mahkeme önüne geldiğinde halen devam ediyor olmasıdır (Mootness
Kuralı). “Ripeness Kuralı” uyuşmazlıkların zamanından önce mah-
kemeye getirilmesine engel olurken, “Mootnes Kuralı” da ihtilafın
mahkemeye geç gelmesine mani olmaktadır.
67
Son şart ise “Politik
Soru”dur (Political Question). Bu kurala göre, tamamıyla yasama veya
yürütme erkinin görev alanına giren konular ABD Yüce Mahkeme-
si önüne dava olarak getirilemez.
68
Mahkemeye getirilecek davaların
anayasaya aykırılık iddiası taşıması gereklidir ve bu savın sağlam bir
dayanağı olmalıdır.
69
Önemle değinmek gerekir ki, yukarıda bahsi
geçenler genel ilkelerdir ve bu ilkelerin istisnaları mevcuttur. Bunun
yanı sıra, görevde olan hâkimlerin yukarıdaki ilkelere bakış açıları,
mahkemenin kapılarının açılmasına veya kapanmasına sebep olabilir.
ABD Yüce Mahkemesi karar vereceği davaların önemli bir bölü-
münü kendisi seçmektedir. Mahkemenin incelemek zorunda olduğu
uyuşmazlıklar vardır fakat bunlar mahkeme iş yükünün çok az bir
kısmını oluşturur. Mahkeme ilk kurulduğunda kendisine yapılan tüm
temyiz başvurularını incelemek zorundaydı. Bu durum zamanla ciddi
bir iş yüküne sebep oldu ve mahkeme işin içinden çıkamaz oldu. Bu
yüzden “Judiciary Act”te (Adliye Yasası) 1891, 1925 ve 1988 yıllarında
65
Fatih Öztürk, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Politik Sorun Doktrini,s. 53-58,
Thomas E. Baker, “A Primer on Supreme Court Procedures”, s. 476
66
Fatih Öztürk, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Politik Sorun Doktrini,s. 59
67
Thomas E. Baker, “A Primer on Supreme Court Procedures”,s. 477, Fatih Öztürk,
Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Politik Sorun Doktrini, s. 59-62
68
Thomas E. Baker, “A Primer on Supreme Court Procedures”,s. 477
69
Thomas E. Baker, “A Primer on Supreme Court Procedures”,s. 481-482, Murat
Sevinç, “ABD Yüce Mahkemesi”, s. 394