Dergi 129

Yargılanan Vicdanî Ret Hakkı

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi ise R(87)8 Tavsiye Kararı

ile

vicdanî reddi tanımamıs olan üye ülkelerin ulusal mevzuatlarında zo-

runlu askerlik hizmetine tâbi olanların bu hizmeti görmekten muaf tu-

tulabilecekleri ve onun yerine sivil alternatif hizmet görebileceklerini

belirten bir düzenleme yapmaları gerektigi çagrısında bulunmustur.

Avrupa Konseyi tarafından vicdanî reddin tanınmasının gerekliligi ve

bu hakkın AIHS’nin dokuzuncu maddesinin bir uygulaması oldugu

yönündeki 1967 tarihli ilk Tavsiye Kararı’nın verildigi zamandan 2011

yılına kadar -bu süreçte Avrupa Insan Hakları Mahkemesi vicdanî ret

ile ilgili hiç karar vermemistir- Tavsiye Kararları AIHM tarafından

kabul görmüs, Mahkeme tarafından çözüme kavusturulan davalar-

da da Tavsiye Kararları’nın etkili olmuştur. Bu açıdan verilen Tavsiye

Kararları’nın AIHM için yol gösterici nitelikte oldugu ileri sürülebilir.

AIHM’nin vicdanî ret hakkına yönelik vermis oldugu belli baslı

davalara deginmek konunun aydınlatılması bakımından faydalı ola-

caktır. Bu davalar ayrıntılarıyla irdelenmeyip, ilerleyen bölümlerde

kararların ilgili kısımları konu ile ilintili oldugu ölçüde ele alınarak

belirtilecektir. Mahkeme’nin Komisyon oldugu dönemlerdeki kararla-

rında, vicdanî reddin tanınması üye devletlerin tercihine bırakıldıgı

gibi verilen kararlarla da vicdanî retçilerin cezalandırılmasına engel

olunamıyordu. Komisyon tarafından verilen kararlara örnek olarak

“Grandrath v Almanya Davası ve A. v Isviçre Davası

” verilebilir. Bu

kararlarda, vicdanî reddin tanınmadıgı bir üye devlette vicdanî retçi-

lerin aleyhine verilen cezaların Avrupa Insan Hakları Sözlesmesi’ni

ihlâl etmeyecegi ve bu konuyu dokuzuncu madde çerçevesinde

degerlendirmenin gerekli olmadıgı yönünde karar verilmistir. Komis-

yon basvuruları dokuzuncumaddeye göre degerlendirdigi vakit ise salt

dokuzuncu maddeyi dikkate almayıp maddeyi Sözlesme’nin dördün-

cü maddesinin üçüncü fıkrasının b bendi ile birlikte yorumluyordu.

Buna göre, üye ülkenin ulusal mevzuatında öncelikle vicdanî reddin

tanınıp tanınmadıgı incelemesi yapılarak hüküm kuruluyordu. Mah-

keme döneminde ise 6 Nisan 2000 tarihli “Thlimmenos v Yunanistan

Council of Europe Committee of Ministers on 9 April 1987 at the 406th meeting of

the Ministers’ Deputies.

Grandrath/Almanya, Basvuru No. 2299 / 64, 12.12.1966; A. / Isviçre, Basvuru No.

10640 / 83, 09.05.1977.