Dergi 130

342

Şirket Etiği ya da İtibar Yönetimi Projesi: Haklar ve Hukuk BağlamındaKurumsal Sosyal Sorumluluk

Giriş

1990’lı yıllardan itibaren şirketlerin insan haklarına ilişkin kav-

rayışları ele alınmaya başlanmıştır Şirketlerin özellikle toplumsal ve

ekonomik sorumluluklarına dair bu kavrayışları “resmi kodlar” veya

“özel kodlar” (sivil düzenlemeler) aracılığıyla ele alınmaya çalışılmış-

tır. Bu uğraşılar aynı zamanda bir yanda devletin ekonomiyle ilişki-

leri diğer yanda devletlerin şirketlerle, şirketlerin de insan haklarıyla

bağlantıları konusundadır. Dolayısıyla buradan Kurumsal Sosyal So-

rumluluk (Corporate Social Responsibility, CSR), Kurumsal Yurttaşlık

(Corporate Citizenship)

ya da Kurumsal Sorumluluk (Corporate Res-

ponsibility) gibi betimlemeler ortaya çıkmıştır.

Sözü edilen bu erdem-

li çabalara karşılık genellikle şirketlerin kendi anlayışlarına, gönüllü-

ğe, etiğe, dış dayatmaların sakıncalarına ve ekonomik gelişmişliğin

sürdürebilmesinin gerekliliğine dayanan itirazlar yükselmiştir. Oysa

ekonominin, politikanın, ekolojinin, hukukun kesiştiği bu konunun

yaygınlaşmasında bir yanda Uluslararası Af Örgütü (Amnesty Inter-

national)

gibi kuruluşların 1990’ların başından itibaren ekonominin

insan haklarını gözetmesi yönündeki beklentilerinin, diğer yanda da

şirketlerin dâhil oldukları büyük skandalların yol açtığı hayal kırık-

lıklarının etkisi büyük olmuştur. Şirketlerin yol açtığı insan hakları

ihlalleri; sağlıktan, çevreye, cinsel suiistimalden bölge insanlarının

haklarının zedelenmesine, çalışma ve sendikal hakların kabul edil-

memesinden işkenceye kadar uzanırken; insan haklarına, özellikle de

ekonomik ile toplumsal hakların önemine vurgular artmıştır. Şirket-

lerden daha çok sorumluluk üstlenmeleri ve özellikle küresel çaptaki

faaliyetlerinde bağlayıcı kurallara uymaları yönünde talepler yüksel-

Türkiye’de bu konuda yazılmış bir literatür bulunmaktadır. Ancak bu literatürün

bir kısmı kurumsal sosyal sorumluluğu etik ve sorumlu davranış, bir kısmı ku-

rumsal yurttaşlık diğer bir kısmı ise belirli meslek gruplarının ahlaki yaklaşımı

bağlamında ele almıştır. Bu ele alışta genellikle marka imajına, uygulama örnek-

lerine, yönetişimsel kültüre ve halkla ilişkilere odaklanılmıştır. Bakınız örneğin

Coşkun Can Aktan (edit.), Kurumsal Sosyal Sorumluluk, İşletmeler ve Sosyal So-

rumluluk, İGİAD Yayınları, İstanbul 2007; Tuğçe Gürel Boran, Türkiye’den Uygu-

lama Örnekleriyle Kurumsal Sosyal Sorumluluk, 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul

2016. Buna karşılık insan hakları ve uluslararası örgütlerin yürüttüğü düzenle-

meler konusunda çok daha sınırlı çalışma mevcuttur. Bakınız Ali Ercan Özgür

(Yayına Hazırlayan), İşyerinde İnsan Hakları Rehberi, 2014; Coşkun Can Aktan,

İstiklal Y. Vural, Kurumsal Sosyal Sorumluluk (Uluslararası Kuruluşlar ve Hü-

kümet-Dışı Organizayonlar Tarafından Sürdürülen Başlıca Girişimler), Çimento

İşveren, 2007, s.4-21.