Dergi 130

435

TBB Dergisi 2017 (130)

Uğur BAYILLIOĞLU

yapıların, BMDHS’nin 121/1. maddesinde yer alan hukuken ada tanı-

mının şartlarını karşıladığını kabul etmiştir. Bu aşamada, şu hayati

soru gündeme gelmektedir. Acaba hukuken ada şartlarını karşılayan

söz konusu med yükseklikleri, BMDHS’nin 121/2. maddesine göre di-

ğer kara parçaları ile aynı haklara sahip, “tam yetkili adalar” mıdır?

Yoksa bunlar, BMDHS’nin 121/3. maddesine göre insan oturmasına el-

verişli olmayan ve kendilerine has bir ekonomik yaşamı bulunmayan

ve dolayısıyla münhasır ekonomik bölge ve kıta sahanlığı haklarına

sahip olmayan “kaya” statüsünde midir?

B) BMDHS’nin 121/3. maddesinin Şartları ve Modifikasyonun

Etkisi(zliği):

a) Genel Tespitler:

Hakemlik Mahkemesi kararının bundan sonraki bölümü, bu so-

runun cevabı üzerinedir. Bu cevap verme faaliyeti, tarihte ilk defa bir

uluslararası yargı yerinin, çeşitli coğrafi formasyonların ada mı yoksa

kaya mı olduğu yönünde değerlendirmeler ortaya koymasını sağla-

mıştır. Nitekim Hakemlik Mahkemesi de kararın bu bölümünün öne-

mini ifade etmiştir. Gerçekten de Hakemlik Mahkemesi, BMDHS’nin

121. maddesinin daha önce uluslararası yargı yerlerinin esaslı değer-

lendirmelerine konu olmadığını ve bu çerçevede önünde bulunan

uyuşmazlıkta temel nokta olan söz konusu maddenin 3. paragrafının,

açıkça ortaya konmamış olduğunu belirtmiştir.

Demek ki Hakemlik

Mahkemesi ilk defa bu konuda esaslı ve açık değerlendirmeler yap-

ma niyetindedir ve aşağıda görüleceği üzerinde bu tarihi görevden

kaçmamıştır. Biz de burada, BMDHS’nin 121/3. maddesinde yer alan

şartlar bağlamında, söz konusu tarihi kararın bu bölümünde yapılan

bazı tespitleri aktarıp, bu tespitlerin sağladığı korumaya ilişkin değer-

lendirmeler yapacağız.

Hakemlik Mahkemesi’nin bu açıdan yaptığı önemli tespit, as-

lında cezir yükseklikleri bağlamında daha önce yaptığı ve yukarıda

belirtilen tespitleri ile paraleldir. Bu noktada Hakemlik Mahkemesi,

insan eliyle yapılan modifikasyonun, adasal yapının statüsü üzerin-

deki etkisizliğinin altını yeniden çizmiştir. Gerçekten de Hakemlik

Mahkemesi, insani çabaların, bir cezir yüksekliği veya deniz yata-

‘The South China Sea Arbitration Award’ , para, 474.