242 / 405
241
TBB Dergisi 2017 (131)
Gökçe KURTULAN
Kanunu’nun 1. maddesinin son fıkrası da devletlere tahkime elverişli-
lik konusunda bir serbesti tanımıştır.
5
Tahkime elverişlilik hususu, 6100 sayılı Hukuk Muhakemele-
ri Kanunu’nun (HMK) 408. maddesinde ve 4686 sayılı Milletlerarası
Tahkim Kanunu’nun (MTK) 1. maddesinin 4. fıkrasında düzenlen-
mektedir. HMK’nın ilgili hükmü uyarınca,
“Taşınmaz mallar üzerindeki
ayni haklardan veya iki tarafın iradelerine tabi olmayan işlerden kaynaklanan
uyuşmazlıklar tahkime elverişli değildir.”
MTK’da da buna çok benzer bir
ifade yer almaktadır: “
Bu Kanun, Türkiye’de bulunan taşınmaz mallar
üzerindeki aynî haklara ilişkin uyuşmazlıklar ile iki tarafın iradelerine tâbi
olmayan uyuşmazlıklarda uygulanmaz.”
6
Tahkime elverişlilik aynı zamanda uluslararası metinlerde de
yerini bulmuştur. Yukarıda bahsedildiği üzere UNCITRAL Model
Kanunu’nun 1(5). maddesi,
7
Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması
ve Tenfizine İlişkin New York Konvansiyonu’nun II(1) ve V(2)(a) mad-
deleri
8
ve 1923 tarihli Cenevre Protokolü’nün 1. maddesinde
9
de bu
kavrama yer verilmiştir.
Bu noktada “iki tarafın iradelerine tabi olmayan işler/uyuşmaz-
lıklar” ifadesinden ne anlaşılması gerektiği araştırılmalıdır. Hangi
uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözülemeyeceğini bir liste ile belirt-
mek yerine bu ucu açık ifadeyi benimsemiş olan Kanunlar karşısında,
5
Bkz
.
Deren Yıldırım, s. 27. UNCITRAL Model Kanunu’nun 1. maddesinin son
fıkrası uyarınca: “This Law shall not affect any other law of this State by virtue of
which certain disputes may not be submitted to arbitration or may be submitted
to arbitration only according to provisions other than those of this Law.”
6
Belirtmek gerekir ki öğretide bir görüşe göre kanunun lafzı dikkate alındığın-
da, bu uyuşmazlıkların tahkime elverişli olmadığından değil, bu uyuşmazlıkla-
rın MTK kapsamı dışında bırakıldığından söz edilmelidir. Bkz. Turgut Kalpsüz
,
Türkiye’de Milletlerarası Tahkim, Yetkin Yayınevi,Ankara 2010, s. 29 vd. Bu görü-
şün eleştirisi için bkz. Ziya Akıncı, Milletlerarası Tahkim, Vedat Kitapçılık, İstan-
bul 2016, s. 72 vd.
7
Bkz. dn. 5.
8
New York Konvansiyonu’nun tahkim anlaşmasına ilişkin II. maddesinde “…
hakemlik yolu ile halledilmesi mümkün bir meseleye taalluk eden ihtilaflar …”
ifadesi yer almaktadır. Konvansiyon’un kararların tanınması ve tenfizine ilişkin
V. maddesinde ise “tanıma ve icra talebinin öne sürüldüğü memleketin kanununa
göre ihtilaf mevzuunun hakemlik yolu ile halle elverişli bulunmaması” tanımanın
ve tenfizin reddi hallerinden biri olarak sayılmıştır.
9
Protokol’ün 1. maddesinde “… tahkim yoluyla çözülmeye elverişlil her türlü
uyuşmazlıklardan doğan…” ifadesi yer almaktadır.