131

244

Türk Hukukunda Tüketici Uyuşmazlıklarının Tahkime Elverişliliği

mayan uyuşmazlıklar arasında ikili bir ayrıma gitmek mümkündür:

Birinci kategori, kamu düzenini yakından ilgilendiren ve bu yüzden

devlet mahkemeleri yerine hakemler tarafından çözümlenmesi uygun

görülmeyen uyuşmazlıklardır. Bir adam öldürme ya da dolandırıcı-

lık suçunun, boşanma veya evlat edinmenin veya bir idare hukuku

uyuşmazlığının taraflarca atanan hakem tarafından çözüme kavuştu-

rulması kabul görmemektedir. Bunun arkasında yatan neden kuşku-

suz günümüzde hala hâkim olan tahkimin devlet yargısının tam bir

alternatifi olduğu görüşünün benimsenmiyor olmasıdır. İkinci katego-

ri ise, özellikle yargı içtihatlarıyla ortaya konulduğu üzere, taraflardan

birinin daha güçsüz konumda olduğu kabul edilen uyuşmazlıklardır.

Bu hallerde güçsüz tarafın tahkim iradesinin tamamen kendi rızasına

dayalı olmadığı varsayılmaktadır. Öyle ki bir kira veya iş sözleşmesine

tahkim şartı konulmuş olsa bile, bu şartın geçersiz olacağı kabul edil-

mektedir. Kanımca bu sözleşmelerin taraflarından birinin her zaman

daha güçsüz konumda olduğunun kesin bir şekilde kabul edilmesinin

ne kadar isabetli olduğu günümüzde tartışmaya açıktır. Örneğin bü-

yük bir şirketin idare merkezini satın almak yerine kiralamayı tercih

ettiği durumda, hangi tarafın daha güçsüz konumda olduğu sorgula-

nabilir. Aynı yönde üst düzey bir yönetici ile akdedilen iş sözleşmesin-

de tarafların eş konumda olmadıklarını ileri sürerek olası bir tahkim

şartını geçersiz kabul etmenin ne kadar isabetli olduğu tartışılabilir.

Durum bu olmakla birlikte, aşağıda görüleceği üzere Yargıtay’ın yer-

leşik içtihadı uyarınca bu sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkla-

rın da kural olarak tahkime elverişli olmadığının kabul edildiği görül-

mektedir.

Tüketici uyuşmazlıklarında ise durum daha çetrefil bir hal almak-

tadır. Ancak tüketici uyuşmazlıklarındaki durumu incelemeye geçme-

den önce, tahkime elverişliliğin tahkimin farklı aşamalarındaki sonuç-

ları üzerinde durmakta fayda vardır.

Huysal, objektif tahkime elverişlilik bağlamında tahkime elverişli olmayan uyuş-

mazlıkları genel olarak üç başlık altında toplamıştır. Bu başlıklardan ilkini ülkele-

rin kamusal çıkarlarıyla yakından ilgili olan uyuşmazlıklar, ikincisini hakemlerin

yetkilerinin kamusal organların yetkileriyle çatıştığı uyuşmazlıklar ve son başlığı

ise uyuşmazlığın taraflarından birinin zayıf konumda olduğu haller oluşturmak-

tadır. Bkz. Huysal, s. 25.