131

242

Türk Hukukunda Tüketici Uyuşmazlıklarının Tahkime Elverişliliği

Türk hukukunun emredici hükümlerinin yerinin ne olacağı değerlen-

dirilmelidir. Kanun koyucunun belirli bir ilişki ya da uyuşmazlık için

emredici düzenlemeler getirmiş olması ve bunun sonucunda tarafların

bu hususa ilişkin olarak serbest tasarruf yetkilerinin kaldırılmış ve ira-

delerinin kısıtlanmış olmasının, söz konusu uyuşmazlıkların tahkime

elverişli olmadığı anlamına mı geldiği önemli bir soru olarak karşı-

mıza çıkmaktadır. İşte bu çalışmada, tüketici uyuşmazlıkları özelinde

tahkime elverişlilik konusu incelenecek ve bu bağlamda yukarıdaki

sorulara bir yanıt aranmaya çalışılacaktır.

II. Tahkime Elverişlilik Kavramı

Tahkime elverişlilik, kısaca, bir uyuşmazlığın tahkim yoluyla

çözülmeye elverişli olup olmadığıdır.

Bunun tahkim anlaşmasının

geçerliliğinin bir şartı olarak değerlendirilmesinde ise öğretide farklı

görüşler ileri sürülmüştür. Bir görüş uyarınca, tahkime elverişlilik tah-

kim anlaşmasının geçerliliğine ilişkin bir husustur ve tahkime elverişli

olmayan bir konuya ilişkin olarak tahkim iradesi ortaya konulmuşsa,

söz konusu tahkim anlaşması geçersizdir.

Bir diğer görüş ise tahkime

elverişliliği tahkim anlaşmasının geçerliliğinden farklı bir mevzu ola-

rak ele almaktadır.

Kanımızca hem HMK’nın hem de MTK’nın hakem kararının iptali-

ne ilişkin hükümlerinin lafzı dikkate alındığında, tahkime elverişliliğin

tahkim anlaşmasının geçerliliğinden farklı bir gereklilik olduğu kabul

edilmelidir. Öyle ki HMK’nın 439. maddesinde, iptal sebepleri arasın-

da tahkim anlaşmasının geçerliliği ve tahkime elverişlilik ayrı ayrı iki

durum olarak sayılmıştır.

Aynı yönde, MTK’nın hakem kararlarının

iptalini düzenleyen 15. maddesinde de tahkim anlaşmasının geçerliliği

ve tahkime elverişlilik birbirinden ayrı iki şart olarak sayılmıştır.

Huysal, s. 12.

Huysal, s. 14.

Akıncı

s. 114.

Madde 439: “(…) a) Tahkim sözleşmesinin taraflarından birinin ehliyetsiz ya da

tahkim sözleşmesinin geçersiz olduğu, (…) g) Hakem veya hakem kurulu kararı-

na konu uyuşmazlığın Türk hukukuna göre tahkime elverişli olmadığı, (…) tespit

edilirse, hakem kararları iptal edilebilir.”

Madde 15: “Hakem kararları aşağıdaki hallerde iptal edilebilir:

1. Başvuruyu yapan taraf;

a) Tahkim anlaşmasının taraflarından birinin ehliyetsiz ya da tahkim anlaşması-

nın, tarafların anlaşmayı tâbi kıldıkları hukuka veya böyle bir hukuk seçimi yoksa