133

TBB Dergisi 2017 (133)

A. Ersoy KONTACI

klâsik üçlü ayrım çerçevesinde açıklanmasını imkânsız hale getirmiş-

tir.

Ortaya çıkan bu tanımlama ve sınıflandırma zorluğunun sonucu

olarak, 1990’lı yılların başından itibaren, hükümet sistemlerinin analizi

amacıyla yeni arayışlar gündeme gelmeye başlamıştır. Bu yeni tanım-

lama ve sınıflandırma çabalarının en dikkat çekicilerinden biri; Matt-

hew Soberg Shugart tarafından gündeme getirilmiştir. Yazar, hükü-

met sistemleri sorununu ele aldığı makalesinde, bağımsızlığını yeni

kazanan ülkelerde görülen rejimleri de kapsayacak biçimde, beşli bir

ayrım yapılmasını önermektedir.

Buna göre yazar, çağdaş hükümet

sistemlerini;

- Yürütme organının; yasama organının içinden çıkan ve ona karşı

bireysel ve kolektif açıdan sorumlu olan bir bakanlar kurulu ile

yine yasama organı tarafından seçilen ama sembolik yetkilerle do-

natılmış bir cumhurbaşkanından oluştuğu ve yasama ve yürütme

organlarının, karşılıklı olarak birbirlerinin hukukî varlıklarına son

verecek araçlarla donatıldığı “Saf Parlamenter Sistem”

(Pure Parli-

amentary System)

;

- Temel olarak saf parlamenter sistemle aynı özellikleri taşıyan, ama

ondan farklı olarak, bünyesinde doğrudan halk tarafından seçilen

bir de cumhurbaşkanının bulunduğu “Başkanlı Parlamenter Sis-

tem”

(Parliamentary with President System)

;

- Yürütme organının; kendisine önemli anayasal yetkiler tanınmış

olan ve doğrudan halk tarafından seçilen bir cumhurbaşkanı ile

yasama organının içinden çıkan ve ona karşı sorumlu olan bir ba-

kanlar kurulundan oluştuğu “Başbakancı Başkanlık Sistemi”

(Pre-

mier-Presidential System)

;

- Hem yasamanın, hem de yürütme organının başı olan ve önemli

anayasal yetkilerle donatılmış bulunan başkanın doğrudan halk

tarafından seçildiği ve birbirlerinin içinden çıkmayan bu iki orga-

nın, karşılıklı olarak birbirlerinin hukuki varlıklarına da son vere-

Levent Gönenç, Prospects for Constitutionalism in Post-Communist Countries,

Kluwer Law International, Martinus Nijhoff Publishers, Netherlands 2002, s. 274-

276.

Matthew Soberg Shugart, “Of Presidents and Parliaments”, East European Cons-

titutional Review, Vol. 2, No. 1 (1993), s. 30.

Klâsik ayrımdaki “parlamenter sistem”

Klâsik ayrımdaki “yarı-başkanlık sistemi”.