133

Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler

Sonuç olarak anılan sistem, Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 28

Ağustos 2014 tarihinde 12. Cumhurbaşkanı seçilmesiyle birlikte fiilen

uygulamaya girmiş ve çok kısa bir süre içinde, sürdürülebilirlik bakı-

mından kendisine yöneltilen neredeyse tüm eleştirileri haklı çıkardığı

görülmüştür. Gerçekten, yukarıdaki beşli tasnif çerçevesinde ve salt

anayasal normlar esas alındığında “başkanlı parlamenter sistem” ola-

rak tanımlanabilecek olan yapı, uygulamada kaldığı dönem boyunca

çeşitli istikrarsızlıklara yol açmış ve anayasal mimariye aykırı bazı fiilî

durumların oluşmasına zemin hazırlamıştır. Nitekim bu gözlemlerden

yola çıkan kimi yazarlar, anılan dönemi;

“…teorik olarak yarı başkanlık

sistemi, gerçekte bir fiilî başkanlık sistemi”

olarak dahi tanımlayabilmiş-

lerdir.

Nihayetinde anılan sistem, 16 Nisan 2017 tarihli referandumla

birlikte, ileri bir tarihte yürürlüğe girmek üzere bir kez daha değiş-

tirilmiştir. Referandumla birlikte kabul edilen bu yeni sisteme, gün-

lük konuşmalarda ve referandum öncesinde çeşitli kaynaklarda “Türk

Tipi Başkanlık Sistemi” veya “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sitemi”

adı verildiği görülse de; karşılaştırmalı anayasa hukukunun yukarıda

işaret edilen verileri ışığında bu isimlendirmenin hiçbir açıklayıcı de-

ğer taşımadığı ortadadır. Zira anayasa hukuku açısından bir hükümet

sisteminin nitelendirilmesinde esas olan şey, onun hangi adla anıldığı

değil; yasama ve yürütme organlarının oluşumu ve birbirleriyle olan

ilişkilerine dair koyduğu esaslardır. Bu kapsamda, getirilen bu yeni

sisteme yakında bakıldığında, farklı sistemlerden alınan unsurları bir

arada içerdiği; bu yönüyle de

“…keşfedilmemiş, dünyada eşi benzeri görül-

memiş”

bir hükümet sistemi olarak değerlendirildiği görülmektedir.

Başka bazı yazarlarınsa;

“…başkanlık rejiminde geçerli anayasal denge ve

denetim düzeneğinin öngörülmemiş olması nedeniyle, yapılan düzenlemeyi

çoğulcu siyasal rejimler bağlamında değerlendirme güçlüğü”

çektiklerinden

söz ettiği

veya ünlü Arjantinli siyaset bilimci Guillermo O’Donnell’a

Kemal Gözler, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa

2017 (21 Baskı), s. 304-305.

Gözler (2017), s. 307. Bu konuda ayrıca bkz. Kemal Gözler, Elveda Anayasa: 16 Ni-

san 2017’de Oylayacağımız Anayasa Değişikliği Hakkında Eleştiriler, Ekin Basım

Yayın Dağıtım, Bursa 2017, s. 43-79.

İbrahim Ö. Kaboğlu, Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), Legal Yayıncılık,

İstanbul 2017 (12. Bası), s. 162.