133

Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler

hem yasama hem de yürütme organları, belli koşullar altında birbirle-

rinin hukukî varlıklarına son verebilecekleri hukukî araçlarla (fesih ve

güvenoyu) donatılmış bulunmaktadırlar.

Bu kapsamda karşımıza çıkan ikinci sistem olan başkanlık sistemi

ise; yasama ve yürütme organları arasındaki “sert kuvvetler ayrılığı”

olarak tanımlanmakta ve bu sistemde yasama organına ek olarak, yü-

rütme organının başı olan başkan da doğrudan veya doğrudan ben-

zeri

bir yolla halk tarafından seçilmektedir. Birbirlerinin hukukî var-

lıklarına son verme yetkileri bulunmayan bu iki organ, kural olarak

kendi görev alanlarındaki faaliyetlerini sabit görev süreleri boyunca

ve kesintisiz olarak sürdürmekte ve başkan, parlamenter sistemdeki

cumhurbaşkanının aksine, güçlü yetkilerle donatılmış bulunmakta-

dır.

Ayrıca bu sistemde bakanlar kurulu üyelerinin yerini “sekreter-

ler” almakta ve bunlar, yalnızca başkana karşı sorumlu olmaktadır.

Buradan yola çıkılarak da bu sistemde yürütme organının “tek kanat-

lı” olduğu kabul edilmektedir.

Bu kapsamda karşımıza çıkan son sistem olan yarı-başkanlık sis-

teminde ise yasama organına ek olarak, yürütme organının başı olan

cumhurbaşkanı da doğrudan halk tarafından seçilmekte ve önemli

yetkilere sahip bulunmaktadır. Ancak bu sistemde bir de, yasama or-

ganının içinden çıkan ve ona karşı siyasî açıdan sorumlu olan bir baş-

bakan ve bakanlar kurulu bulunmaktadır.

Bununla birlikte, 1990’ların başında Sovyetler Birliği’nin dağılma-

sıyla başlayan demokrasiye geçiş sürecinde, bazı Orta ve Doğu Av-

rupa Ülkeleriyle yine bazı Kafkasya ve Orta Asya Ülkeleri’nde orta-

ya çıkan “karma” veya “melez” sistemler, hükümet sistemlerinin bu

ile parlamento arasındaki ilişkilerin son derece yetkin bir tahlili için bkz. Mustafa

Okşar, Hükümet Sistemleri, Önceki Anayasalar ve Özellikle 1982 Anayasası Çer-

çevesinde Bakanlar Kurulu, Yetkin Yayınları, Ankara 2013, s. 509-532.

Nur Uluşahin, Anayasal Bir Tercih olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınlar, An-

kara 1999, s. 30-37.

Juan Linz, “Parliamentarism and Presidentialism”, The Encyclopedia of Democ-

racy, Seymour Martin Lipset (Ed.), Congressional Quarterly Inc., Washington

D.C. 1995, ss. 910-913; Robert Elgie, “The Classification of Democratic Regime

Types: Conceptual Ambiguity and Contestable Assumptions”, European Journal

of Policy Research, Vol. 33 (1998), s. 229.

Maurice Duverger, “A New Political System Model: Semi-Presidential Govern-

ment”, Parliamentary versus Presidential Government, Der. Arend Lıjphard, Ox-

ford University Press, Oxford 1992, ss. 142-150.