133

TBB Dergisi 2017 (133)

A. Ersoy KONTACI

“olağanüstü yetkilerle donatılmış bir cumhurbaşkanı karşısında hayli zayıf

konumda bir yasama organının bulunduğu bir anayasal sistem”

olarak ta-

nımlanan ikinci sistemin

ise günümüz Rusya Federasyonu başta ol-

mak üzere bazı Orta Asya Cumhuriyetleri ile yine bazı Güney Ameri-

ka Ülkeleri’nde uygulandığı kabul edilmektedir.

III. 1982’den Günümüze Türkiye’de Benimsenen Hükümet

Sistemleri

Bu ayrım ve sınıflandırma çerçevesinde 1982 Anayasası’nın yü-

rürlükte olduğu dönem boyunca Türkiye’de benimsenen hükümet

sistemlerine bakıldığında; genel olarak parlamenter sistemden uzakla-

şan ve başkancı alternatiflere doğru yönelen bir eğilimle karşı karşıya

gelinmektedir. Bu yönelimin sonucu olarak, sistem içinde parlamen-

tonun ve parlamento içinden çıkan hükümetin ağırlığı azalırken, halk

tarafından seçilen devlet başkanının rolünün gittikçe öne çıktığı görül-

mektedir. Hatta bu geçiş, en nihayetinde Türkiye’de iki kanatlı bir yü-

rütme yapılanmasının da sona ermesine neden olmuş; bundan böyle

yürütmenin tek bir makamda somutlaşacağı bir dönemin kapıları açıl-

mıştır. Bununla birlikte bu dönüşüm, kuşkusuz ki birden bire ortaya

çıkmış değildir. Anılan yöndeki talepler, pek çok siyasetçi tarafından

zaman zaman yüksek sesle dile getirilmiş;

kamuoyunda ve konuyla

ilgili bilimsel çevrelerde yeterince destek bulamayan bu önerilerin,

en nihayetinde bazı olağanüstü koşulların da etkisiyle, 2007 ve 2017

yıllarında gerçekleştirilen iki ayrı anayasa değişikliğiyle hayata geçi-

rildiği görülmüştür.

Fish (1997), s. 367-368.

1990’ların başından 2000’lerin ortasına kadar Türkiye’de başkanlık ve yarı-baş-

kanlık rejimine geçiş yönünde çeşitli çevrelerce dile getirilen öneri ve taleplerin

ayrıntılı bir dökümü ve tahlili için bkz. Bertil Emrah Oder “Türkiye’de Başkanlık

ve Yarı-Başkanlık Rejimi Tartışmaları: 1991-2005 Yılları arasında Basına Yansıyan

Öneri ve Tepkilerden Kesitler”, Başkanlık Sistemi, Der. Teoman Ergül, Türkiye

Barolar Birliği Yayını, Ankara 2005, s. 31-69.

Bununla birlikte, akademik çevrelerde başkanlık sisteminin Türkiye için uygun

bir model olduğunu savunan kimi yazarların da bulunduğu belirtmek gerekmek-

tedir. Bu yönde bazı örnekler için bkz. Burhan Kuzu, Türkiye İçin Başkanlık Sis-

temi, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1997; Burhan Kuzu, Her Yönü ile Başkanlık

Sistemi, Babıali Kültür Yayınları, İstanbul 2011; Hasan Tahsin Fendoğlu, “Başkan-

lık Sistemi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2 (2002),

s. 39-60; Murat Yanık, Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Adalet

Yayınevi, Ankara 2013.