133

Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler

IV. Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı

Gözlemler

Türkiye’de gözlemlenen sistem değişikliklerini ve bunların muh-

temel sonuçlarını, farklı ülke deneyimlerinden yola çıkarak tartışma-

nın bir yöntem olarak elverişliliği, başlı başına tartışılması gereken bir

husustur. Nitekim benzer soruların, sosyal bilimler alanında yapılan

karşılaştırmalı çalışmaların çoğu için de ortaya atılması mümkündür.

Bu bağlamda, incelenen nesnenin veya olgunun (elimizdeki çalışmada,

incelenen ülkelerin) “kendine özgü” (nev’i şahsına münhasır,

unique)

nitelikler taşıdığı” iddiası, karşılaştırmalı incelemelerin nesnesi olma-

ya aday tüm olgular açısından ileri sürülebilen bir itirazdır. Öyleyse,

çalışma konumuzla ilgili olarak bu muhtemel itirazın karşılanabilmesi

için, en azından iki sorunun yanıtlanmasına ihtiyaç bulunmaktadır;

Bu bağlamda yanıtlanması gereken ilk soru; Türkiye’de hükümet

sistemine yönelik yapılan değişikliklerin ve bunların muhtemel sonuç-

larının, karşılaştırmalı örneklerden hareketle incelenip incelenemeye-

ceği sorusudur.

Kanımca, bu soruya prensip olarak olumlu bir yanıt verilmesi

mümkündür. Zira Türkiye’de bugüne kadar yapılmış olan tüm sistem

tercihlerinin, alana ilişkin var olan akademik bilgi birikimine ek ola-

rak; bir yandan ülkemize özgü deneyimlerden, diğer yandan da başka

ülkelerin deneyimlerinden hareketle gerçekleştirildiği görülmektedir.

Benzer şekilde, hükümet sistemi değişikliğine ilişkin tartışmalarda

çeşitli taraflarca ileri sürülen neredeyse bütün fikir ve önerilerin de,

dünyadaki farklı ülkelere ve buralarda yaşanan deneyimlere referans

yapılarak savunulduğu gözlemlenmektedir. Nitekim bu akıl yürütme

biçiminde de şaşılacak bir şey yoktur. Zira

“…karşılaştırmalar yapmak

doğal bir insan eylemidir. Antik çağlardan günümüze yaşamış nesillerce

insan, (bu yöntemle) hem birey hem de toplum olarak kendileriyle başkaları

arasındaki var olan farklılıkları ve benzerlikleri anlamaya çalışmışlardır”

Bu bölümde yapılan teorik açıklamalar, büyük ölçüde daha önce kaleme almış

olduğum bir çalışmaya dayanmaktadır. Bkz. Ali Ersoy Kontacı, “The Presidents

of Republics in Turkish and Polish Constitutions: A Short Overview from a Com-

parative Perspective”,

Merkourios, The Utrecht Journal of International and European

Law,

Vol. 25, No. 68 (2008), s. 18-20.

Todd Landman, Issues and Methods in Comparative Politics, Routledge, London

2000, s. 4-10.