133

Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler

bir gözlem çerçevesi sunmaktadır. Sonuç olarak, bütün bu gözlemle-

rin bizi ulaştırdığı nokta; Türkiye’de hükümet sistemi değişikliği ve

sonrasına ilişkin senaryo ve ihtimallerin karşılaştırmalı bir yöntemle

incelenmesinin, hem bilimsel ölçütlere uygun hem de verimli bir akıl

yürütme biçimi olacağıdır.

Öyleyse, bu noktada cevaplanması gereken ikinci soru; böyle bir

karşılaştırma bağlamında dikkate alınacak ülkelerin hangileri oldu-

ğudur.

Bu kapsamda öncelikle, bir hususun karşılaştırmalı açıdan

ince-

lenebilir

olmasının, yapılan incelemenin da her zaman doğru sonuç-

lar vereceğinin garantisi olarak yorumlanamayacağını vurgulamak

gerekmektedir. Bu bağlamda özellikle hukuk alanında yapılan kimi

karşılaştırmalı çalışmalarda, incelenen örneklerin hangi metodolojik

tercihlerle seçildiğinin açıklanmamasından ötürü, bilimsellik ve ikna

edicilik açısından ciddi zaafların ortaya çıktığı görülmektedir. Bu yüz-

den, özellikle elektronik kaynaklara erişimin kolaylaşmasıyla birlikte

sayısı giderek artan karşılaştırmalı çalışmaların, güvenilirlik ve kali-

te açısından zaman zaman ciddi biçimde sorgulanır hale geldiklerine

şahit olunmaktadır. Bu eleştirilerden kaçınabilmek içinse, “karşılaştır-

malı araştırma tasarımının” bilimsel ölçütlere uygun olarak yapılma-

sı gerekmektedir. Bunun için de karşımıza, cevaplanması gereken iki

ilave soru daha çıkmaktadır:

- Karşılaştırma büyük sayılarla mı yoksa küçük sayılarla mı yapıla-

cak?

(Small “N” v. Big “N. Research Design)

- Birbirine benzer örnekler mi, farklı örnekler mi karşılaştırılacak?

(“Most Similar” v. “Most Different” Systems Design)

Bu kapsamda, her karşılaştırmalı çalışmanın başında cevaplanma-

sı gereken ilk soru; kaç örnek üzerinden karşılaştırma yapılacağıdır.

Bu soruya, aşağıdaki üç farklı ihtimalden birinin tercih edilerek cevap

verilmesi mümkündür:

o Tekil örneklerin karşılaştırmalı bir bağlam içinde incelenmesi

Bu yöntem, “vaka odaklı karşılaştırmalı inceleme” (case oriented coparative

study) olarak da anılmaktadır.