133

Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler

A) Kırgızistan: Orta Asya’nın Çalkantılı Demokrasi Adası

Kırgızistan, 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını

ilan eden ve halen varlığını sürdüren beş Orta Asya devletinden biri-

dir. Kuzeyde Kazakistan, batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan

ve güneydoğuda Çin Halk Cumhuriyeti ile çevrili olan ülke, diğer

Orta Asya devletleriyle karşılaştırıldığında, nüfus ve toprak büyük-

lüğü açısından oldukça geride kalmaktadır. Buna rağmen Kırgızistan,

Orta Asya’dan Orta Doğu’ya kadar uzanan büyük bir coğrafyada yer

alan devletlerarasında Türkiye hariç en demokratik siyasî yönetim

şekline sahip ülke konumundadır. Muhalif parti, muhalif basın-yayın,

bağımsız sivil toplum hareketleri, özgür ve şeffaf seçimler ve benzer

kavram ve kurumların tamamına Kırgızistan’da rastlamak mümkün-

dür. Nitekim bu özellikleri sebebiyle ülke, daha bağımsızlığının ilk yıl-

larından itibaren bazı batılı gözlemcilerce Orta Asya’da bir

“demokrasi

adası”,

hatta

“Orta Asya’nın İsviçresi”

olarak nitelendirilmiştir. Buna

karşın, Kırgızistan’da bölgecilik bağlarının halen çok güçlü olması,

ekonomide dışa bağımlılığın sürmesi, etnik milliyetçiliğin yaygınlığı

ve siyasî parti sisteminin oturmaması gibi çeşitli sorunların varlığını

sürdürdüğünü de ifade etmek lazımdır.

Bütün bu sorunlarına ek olarak Kırgızistan; bağımsızlığını kazan-

dıktan sonra geçen kısa süre içinde önce Ülke’nin ilk devlet başkanı

olan Askar Akayev’in; sonra da Kurmanbek Bakiyev’in aile efratlarının

ve mensubu oldukları aşiretlerin karıştığı yolsuzluk iddiaları nedeniy-

John Philip Anderson, Kyrgyzstan: Central Asia’s Island of Democracy?, Harwo-

od Academic Publishers, New York 1999. Bununla birlikte, anılan aynı kavramın

günümüzde Ülke’de demokrasinin geleceğine ilişkin kuşkulu yaklaşımları dil-

lendirirken kullanıldığı görülmektedir. Bkz. Marlene Laurelle ve Johan Engvall,

Kyrgyzstan Beyond “Democracy Island” and “Failing State”: Social and Political

Changes in a Post-Soviet Society, Lexington Books, USA 2015. Aynı yönde haber-

ler için bkz. Ante Schenkkan, “Central Asia’s Island of Democracy is Sinking”,

Foreign Policy, 30.09.2015

island-of-democracy-is-sinking-kyrgyzstan/; Alastair McCready, “Is Kyrgyzstan

No Longer Central Asia’s Island of Democracy?”, The World Weekly, 02.03.2017

kyrgyzstan-no-longer-central-asias-island-of-democracy/9762

John Philip Anderson, “Island of Democracy? The Politics of Independence”,

Kyrgyzstan: Central Asia’s Island of Democracy?, Der. John Anderson, Harwood

Academic, Amsterdam 1999, s. 23-63; Richard Pomfred, The Economies of Central

Asia, Princeton University Press, USA 1995, s. 106 vd.; Pepe Escobar, “The Tu-

lip Revolution Takes Root”, Asia Times Online, 26.03.2005.

com/atimes/Central_Asia/GC26Ag03.html