133

Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler

leri savunanlar, Kırgızistan’ın en büyük sorunu olan ekonomik kaynak

kıtlığı ve milli gelir azlığına işaret ediyor ve Kırgızistan’ın karşı karşıya

kaldığı ekonomik darboğazı aşabilmesi için “istikrarlı bir yönetime” ve

“güçlü bir iktidar yapılanmasına” ihtiyaç duyulduğunu belirtiyorlardı.

Bu fikirler, Ülke coğrafyasının doğurduğu güvenlik sorunları ve acil

güvenlik ihtiyacına işaret eden argümanlarla da destekleniyordu.

Bütün bu tartışmaların sonucunda 1993 tarihinde kabul edilen

yeni Kırgızistan Anayasası’na bakıldığında; yürütmenin güçlendiril-

mesi hedefine yönelen ve özellikle de sistem içinde cumhurbaşkanı-

nın konumunu daha merkezi hale getiren düzenlemelere gidildiği gö-

rüldü. Başka bir ifadeyle 1993 Anayasası, Kırgızistan’ın parlamenter

sistemle yola devam etme alternatifinden net bir şekilde koptuğunu

gözler önüne seriyordu.

Parlamenter sistem alternatifinden kopuşun ardından girilen bu

yeni yolda, Anayasa ile cumhurbaşkanına önemli yetkiler tanındı. Bu

yetkiler arasında en önemli olanlarından biri de; cumhurbaşkanının

tek taraflı iradesi ile ve referandum yoluyla anayasa değişiklik tekli-

fi sunabilmesiydi. Nitekim özelleştirmeler ve Rus göçünün engellen-

mesi

başta olmak üzere pek çok konuda parlamento ile sürtüşmeler

yaşayan Akayev, bu yetkiyi, eski Komünist Parti Üyeleri ile bürokrat-

larca doldurulmuş olduğunu ileri sürdüğü

parlamentoyu devre dışı

bırakmak ve kendi otorite alanını genişletmek amacıyla kullanmaktan

çekinmedi.

Bunun soncunda Kırgızistan Anayasası, 1994’den başla-

yarak 2003 Şubatına kadar birkaç kez değişikliğe uğradı. Bu değişik-

liklerin hepsi, Cumhurbaşkanı’nın anılan yetkisine dayanarak başlat-

tığı tek taraflı referandum girişimlerinin sonuncunda gerçekleşti. Bu

değişiklikler kapsamında;

- 1994 yılında yasama organı ikiye bölünüp milletvekili sayısı düşü-

rüldü.

Paul Kolstoe, Russians in the Former Soviet Republics, Hurst & Co. Publishers,

London 1995, s. 237-238.

Yaşar Sarı, “Kırgızistan’da İktidarın El Değiştirmesi: Akayev ve Bakiyev’in Düşü-

şü”,

Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları Dergisi

, Cilt 5, Sayı 9 (2010), s. 33.

Buna karşın, 1994 yılında yayınlanan bir makalesinde Akayev, Kırgızistan’ın Orta

Asya’da demokratik bir alternatif olduğu iddiasını sürdürmekteydi: Bkz. Askar

Akayev, “Kyrgyzstan: Central Asia’s Democratic Alternative”, Demokratizatsiya,

Vol. 2 No. 1 (1994), s. 9-25.