133

ÜREME HAKKINA İLİŞKİN

TIBBİ MÜDAHALELERDE RIZA

CONSENT IN MEDICAL INTERVENTIONS RELATED

TO REPRODUCTIVE RIGHT

Remzi DEMİR*

Özet:

Kişilerin çocuk sahibi olmak ve soyunu sürdürmek iste-

mesi yani üreme hakkı, temel ve doğal haklardandır. Türk Medeni

Kanunu’nda ve Biyotıp Sözleşmesi’nde üremeye yardımcı tedavi

yöntemleri ve bunların sonuçları hakkında doğrudan bir düzenleme

bulunmamaktadır. Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları dar ve

geniş anlamda ikiye ayrılmaktadır. Dar anlamda üremeye yardımcı

tedavi uygulamalarında, çiftlerin çocuk özlemini dindirmeyi amaç-

layan tıbbi müdahaleler amaçlanmaktadır. Geniş anlamda ÜYTE ile

çiftlerin çocuk sahibi yapılmasının yanında kişilerden üreme hücre-

leri veya dokularının alınması ve saklanması da girmektedir. Huku-

kumuzda heterolog döllenme, yani evli çiftler dışında üçüncü bir

kişiye ait sperm ya da yumurta kullanılması olanak dışıdır. Heterolog

döllenme yasağı aynı zamanda Biyotıp Sözleşmesi’nde vurgulanan

“ayrımcılık yasağı ilkesi” ve evrensel nitelikteki kanun önünde eşitlik

ilkeleri ile çelişmektedir. Bu konuyla ilgili düzenlemenin mutlaka kap-

samlı ve bağımsız bir kanun ile yapılması gerekir.

Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamalarında tıbbi müdahaleden

yararlanabilecek evli çiftlerin ikisinin de rızası baş koşuldur. Bu kura-

lın ayrıksı durumu, tıbbi zorunluluk hallerinde tek bir kişinin üreme

hücreleri veya gonad dokularının saklanması halleridir. Hukukumuz-

da gebeliğin isteyerek ya da tıbbi zorunluluklar nedeniyle sonlandırıl-

ması ile suç sonucu oluşan gebelik halinde gebeliğin sona erdirilmesi

olmak üzere üç çeşit gebeliğin sonlandırılması hali mevcuttur. Her

üç halde de gebe kadının rızası mutlaka gereklidir. Ancak veli veya

sulh mahkemesinden izin alma zamana ihtiyaç gösterdiği ve derhal

müdahale edilmediği takdirde hayatı veya hayati organlardan birisini

tehdit eden acil hallerde izne gerek duyulmaz.

Anahtar Kelimeler:

Üreme Hakkı, Üreme Hücreleri, Üremeye

Yardımcı Tedavi Uygulamaları, Tıbbi Müdahale, Rıza, Döllenme, Ge-

belik

Abstract:

To have children and to continue one’s bloodline,

that is to say, reproductive rights are among basic and natural rights.

In Turkish Civil Code and the Biomedicine Agreement, there are no

direct regulations related to assisted-reproduction treatment met-

hods and their results. Assisted-reproduction treatment methods

are divided into two scopes - narrow and wide meanings. In narrow

Ankara Batı Cumhuriyet Savcısı