133

271

TBB Dergisi 2017 (133)

Remzi DEMİR

Anayasamızın 17. maddesine göre, herkes yaşama, maddi ve ma-

nevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Kişilerin çocuk

sahibi olmak ve soyunu sürdürmek istemesi yani üreme hakkı, temel

ve doğal haklardandır. Üreme sağlığı aynı zamanda, insanların tat-

min edici ve güvenli bir cinsel yaşamlarının olması, üreme yeteneği-

ne sahip olmaları, üreme yeteneklerini kullanmada karar verme öz-

gürlüğüne sahip olmaları demektir. Üreme sistemi, işlevleri ve süreci

ile ilgili sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, tüm bunlara

ilişkin bedensel, düşünsel ve sosyal yönden tam bir iyilik halinin ol-

masıdır.

Üreme hakkı, bireylerin ve karşı cinsten kişilerin yapacakları ço-

cukların sayısı ve doğum aralığına kendi özgür iradeleriyle ve sorum-

luluk alarak karar verebilmeleri, bunun için gerekli bilgiye ve sağlık

hizmetlerine ulaşabilmeleri sırasında, herhangi bir baskı, şiddet ya da

ayrımcılıkla karşılaşmamaları olarak ifade edilmektedir.

Üreme hakkının birden çok boyutları bulunmaktadır. Üreme hak-

larının bazı boyutları, yaşam hakkı, din ve vicdan özgürlüğü gibi bi-

reyin bedensel varlığına ve fikir alanına ilişkin “bireysel hak ve öz-

gürlükler”

ile bağlantılıdır. Üreme haklarının bazı boyutları da eğitim,

sağlık, örgütlenme hakkı gibi “sosyal haklar” ile bağlantılıdır. Üreme

haklarının bazı boyutları, bireylerin, çocukların sayısı ve aralığına ka-

rar vermelerine devlet tarafından güvence sağlanması istemlerini ba-

rındırır.

Kişiye sıkı sıkıya bağlı olan haklardan

olan üreme hakkını kişinin,

diğer kişilere ya da devlete karşı bir istem konusu olarak ileri sürmesi

mümkün değildir. Aynı şekilde üreme hakkının temel niteliği, kişinin

vücut bütünlüğünün kendi biyololojik maddeleri üzerindeki mutlak

tasarruf yetkisi ile sınırlıdır. Kişinin üremeye yarayan organ ve etkin-

liklerine müdahale hukuka aykırıdır. Kişinin rızası ile bu faaliyetlerine

müdahale edilebilir. Zira kişinin hayatı, sağlığı ve vücut tamlığı kişili-

Emel Badur, Tıbbi Müdahaleye Rızanın Özellik Gösterdiği Haller, Ankara, 2017,

s.: 179

Recep Doğan, “ Kadının Üreme Hakkı, Kürtaj, Çocuk Düşürtme ve Düşürtme

Suçları “

TBB Dergisi

, s. 127, Ankara, 2016, s. 78

M. Kemal Oğuzman/Özer Seliçi /Saibe Oktay Özdemir, Kişiler Hukuku, 15. Bs.,

İstanbul, 2015, s.82